महाराष्ट्राचा प्राकृतिक भूगोल / प्रश्‍नमंजुषा (१७१)
- 29 May 2021
- Posted By : study circle
- 23688 Views
- 36 Shares
महाराष्ट्राचा प्राकृतिक भूगोल
महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाच्या विविध स्पर्धा परीक्षात ”महाराष्ट्राचा प्राकृतिक भूगोल” यावर अनेक प्रश्‍न विचारले जातात. सदर लेखात महाराष्ट्र राज्याची प्राकृतिक रचना आणि येथील भूरुपीकीय वैशिष्ट्ये, महाराष्ट्रातील नैसर्गिक भूदृश्ये/भूमीस्वरूपे - टेकड्या, कटक, पठारी प्रदेश, कुंभगर्ता (रांजण खळगे), धबधबे, उष्ण पाण्याचे झरे, पुळण (बीचेस) आणि त्यावर विचारले गेलेले प्रश्‍न, याबाबतची उपयुक्त माहिती पोस्ट करीत आहोत - टीम स्टडी सर्कल.
सामान्य अध्ययन पेपर (१) : भूगोल (महाराष्ट्राचा विशेष संदर्भ)
राज्यसेवा (मुख्य) परीक्षेतील अभ्यासक्रम घटक :
२.१ भूरुपशास्त्र - महाराष्ट्र राज्याची प्राकृतिक रचना आणि येथील भूरुपीकीय वैशिष्ट्ये, महाराष्ट्रातील नैसर्गिक भूदृश्ये/भूमीस्वरूपे - टेकड्या, कटक, पठारी प्रदेश, कुंभगर्ता (रांजण खळगे), धबधबे, उष्ण पाण्याचे झरे, पुळण (बीचेस).
(एमपीएससीने नमूद केलेली टीप : उमेदवारांनी अभ्यासक्रमात नमूद केलेल्या विषयातील/उपविषयांतील अद्ययावत व चालू घडामोडींचा अभ्यास करणे अपेक्षित आहे. प्रश्‍नपत्रिकेतील प्रश्‍नाचे स्वरूप आणि दर्जा अशा प्रकारचा असेल की, एखादी सुशिक्षित व्यक्ती कोणताही विशेष अभ्यास न करता उत्तर देऊ शकेल; विविध विषयातील उमेदवारांच्या सामान्य ज्ञानाची चाचणी घेणे हा त्यांचा उद्देश आहे.)
महाराष्ट्राचा प्राकृतिक भूगोल
१) महाराष्ट्र राज्याची प्राकृतिक रचना /भूरचनात्मक भूगोल
२) महाराष्ट्रातील नैसर्गिक भूदृश्य/भूमीस्वरूपे/भूरुपीकीय वैशिष्ट्ये - खडक, टेकड्या, कटक
३) पर्वत व डोंगर -प्रकार व विस्तार, पर्वतरांगा व शिखरे
४) पठारी प्रदेश - महाराष्ट्र पठार
५) नदीप्रणाली - कुंभगर्ता (रांजण खळगे), धबधबे, उष्ण पाण्याचे झरे, उगमस्थान व उपनद्या, नदीकाठावरील शहरे, जलविद्युत प्रकल्प, धरणे व जलसिंचन योजना
६) सागरी किनारपट्टीचा प्रदेश व बेटे - खाड्या, पुळण (बीचेस)
(१) महाराष्ट्राचा प्राकृतिक भूगोल
१) महाराष्ट्र राज्याची प्राकृतिक रचना /भूरचनात्मक भूगोल
२) महाराष्ट्रातील नैसर्गिक भूदृश्ये/भूमीस्वरूपे/भूरुपीकीय वैशिष्ट्ये - खडक, टेकड्या, कटक
३) पर्वत व डोंगर -प्रकार व विस्तार, पर्वतरांगा व शिखरे
४) पठारी प्रदेश - महाराष्ट्र पठार
५) नदीप्रणाली - कुंभगर्ता (रांजण खळगे), धबधबे, उष्ण पाण्याचे झरे, उगमस्थान व उपनद्या, नदीकाठावरील शहरे, जलविद्युत प्रकल्प, धरणे व जलसिंचन योजना
६) सागरी किनारपट्टीचा प्रदेश व बेटे - खाड्या, पुळण (बीचेस)
(१) महाराष्ट्र राज्याची प्राकृतिक रचना
१) स्थान आणि विस्तार
२) सीमावर्ती भाग
३) प्राकृतिक विभाग
१) ........ वर्षी लातूर येथे तर ....... वर्षी कोयना येथे भूकंप झाले.
१) १९९३, १९६७
२) १९८३, २००१
३) २००१, २००९
४) १९९१, १९६६
२) महाराष्ट्रात लातूर जिल्ह्यात भूकंप कधी झाला?
१) २९ सप्टेंबर १९९३
२) ३० ऑक्टोबर १९९३
३) ३० सप्टेंबर १९९३
४) २९ ऑक्टोबर १९९३
३) ...... रोजी कोयना येथे तीव्र भूकंप आला होता.
१) ३० सप्टेंबर १९६३
२) २६ जुलै १९६५
३) ११ मार्च १९६६
४) ११ डिसेंबर, १९६७
४) पुढे दिलेल्या भूकंप आपत्तीबाबत कोणती विधाने बरोबर आहेत? पर्यायी उत्तरातून योग्य पर्याय निवडा.
a) १७ जानेवारी १९९५ - कोबे, जपान
b) ३० मे १९९८ - अफगाणिस्तान
c) २९ मार्च १९९९ - उत्तर प्रदेश, भारत
d) २६ जानेवारी २००१ - महाराष्ट्र, भारत
पर्यायी उत्तरे -
१) (a), (b) आणि (d)
२) (a), (b) आणि (c)
३) (b), (c) फक्त (d)
४) (a), (c) आणि (d)
५) खालीलपैकी कोणती आपत्ती पृथ्वीच्या भूगर्भातून उद्भवते?
१) भूकंप
२) दरडी कोसळणे
३) पूर
४) वादळ
१) स्थान आणि विस्तार
१) खालीलपैकी महाराष्ट्राचा कोणता अक्षवृत्त विस्तार बरोबर आहे ?
१) १५०४४ उत्तर ते २२०६ उत्तर
२) १५०४४ दक्षिण ते २२०६ दक्षिण
३) १५०३३ उत्तर ते २२०८ उत्तर
४) १५०३३ दक्षिण ते २२०८ दक्षिण
२) मुंबई शहरावरून कोणते अक्षवृत्त गेले आहे?
१) १७० ५५ उत्तर
२) १८० ५५ उत्तर
३) १९० ५५ उत्तर
४) २०० ५५ उत्तर
३) खालीलपैकी कोणते वृत्त महाराष्ट्राच्या भूप्रदेशाला छेदून जात नाही?
१) ७२० रेखावृत्त
२) १६० अक्षवृत्त
३) २०० अक्षवृत्त
४) ७६० रेखावृत्त
४) महाराष्ट्राचा रेखवृत्तीय विस्तार ........ ते ....... आहे.
१) ७००५ तेे ८००९
२) ७१०६ तेे ८१०८
३) ७२०६ ते ८००९
४) ७२०१२ ते ८१०८
५) महाराष्ट्राचा अक्षांश व रेखांश विस्तार ...... आहे.
१) १५० ८ उत्तर ते २२० १ उत्तर - ७२० ६ पूर्व ते ८०० ९ पूर्व
२) ७२० ६ उत्तर ते ८०० ९ उत्तर - १५० ८ पूर्व ते २२० १ पूर्व
३) ८० ४ उत्तर ते ३७० ६ उत्तर - ६८० ७ पूर्व ते ९७० २५ पूर्व
४) १५० ८ उत्तर ते २२० १ उत्तर - ६८० ७ पूर्व ते ९७० २५ पूर्व
६) खालील विधानांपैकी कोणती विधाने बरोबर आहेत ?
अ) महाराष्ट्राच्या उत्तर भागातून २०० ३०० उत्तर हे अक्षवृत्त जाते.
ब) महाराष्ट्राच्या पूर्व भागातून ८०० पूर्व हे रेखावृत्त आहे.
क) कळसुबाई हे १६४६ मी. उंचीचे अतिउच्च शिखर उत्तर सह्याद्रीमध्ये महाराष्ट्रात स्थित आहे.
१) अ आणि ब
२) ब आणि क
३) अ आणि क
४) वरील सर्व
७) खालीलपैकी कोणत्या राज्यातून कर्कवृत्त जात नाही?
१) मध्य प्रदेश
२) छत्तीसगड
३) महाराष्ट्र
४) राजस्थान
८) महाराष्ट्राचे एकूण भौगोलिक क्षेत्र किती आहे ?
१) २००.६० लाख हेक्टर
२) २०७.६० लाख हेक्टर
३) ३०७.७० लाख हेक्टर
४) ३१८.६० लाख हेक्टर
९) महाराष्ट्र राज्याचे भौगोलिक क्षेत्रफळ ...... चौ. कि.मी. असून त्याचा विस्तार ....... आणि ...... पूर्व रेखावृत्तादरम्यान आहे.
१) ३०६६१३ आणि ७२०१६ ते ७९०५४
२) ३०५६१३ आणि ७१०१६ ते ७९०१६
३) ३०७७१३ आणि ७२०३६ ते ८००५४
४) ३०७६१३ आणि ७२०२६ ते ८००४४
१०) महाराष्ट्र राज्याचे भौगोलिक क्षेत्रफळ ...... चौ.की.मी. असून भारताच्या ...... टक्के क्षेत्र व्यापलेले आहे.
१) ३०७७१३, ९.३६
२) ३०६७१३, ८.३६
३) ३०५६१२, ९.३६
४) ३०५७१०, ७.२६
११) महाराष्ट्र राज्याचे भौगोलिक क्षेत्रफळ ........ आहे
१) ३०७७१३ चौ. किमी
२) २०७७६२ चौ. किमी
३) ४०७७६२ चौ. किमी
४) वरीलपैकी कोणतेही नाही
१२) महाराष्ट्र राज्याची पूर्व-पश्‍चिम लांबी सुमारे ....... किमी आहे.
१) ६०० कि.मी.
२) ७०० कि.मी.
३) ७२० कि.मी.
४) ८०० कि.मी.
१३) महाराष्ट्राच्या पूर्व-पश्‍चिम विस्तारापेक्षा दक्षिणोत्तर विस्तार .........
१) कमी आहे
२) जास्त आहे
३) तेवढाच आहे
४) वेगळा आहे
२) सीमावर्ती भाग
१) महाराष्ट्र व मध्य प्रदेशामधील धुळे जिल्ह्याला लागून असलेली व नर्मदा सीमित केलेली सीमा किती कि.मी. आहे?
१) ४४ कि.मी.
२) ५४ कि.मी.
३) ६४ कि.मी.
४) ५० कि.मी.
२) महाराष्ट्राच्या सीमेलगत ...... राज्ये व ...... केंद्रशासित प्रदेश आहे/आहेत.
१) ६-१
२) ५-२
३) ७-१
४) ६-२
३) दिशा व महाराष्ट्र सीमेवरील राज्ये-योग्य जोड्या लावा.
अ) वायव्य I) मध्य प्रदेश
ब) उत्तर II) छत्तीसगड
क) पूर्व III) कर्नाटक, आंध्र प्रदेश आणि गोवा
ड) दक्षिण IV) गुजरात
अ ब क ड
१) I II III IV
२) IV II I III
३) IV I II III
४) I IV II III
४) महाराष्ट्राच्या पूर्वेस ...... राज्य आहे.
१) उत्तर प्रदेश
२) छत्तीसगड
३) गुजरात
४) गोवा
५) महाराष्ट्राच्या ईशान्य सीमेलगत ...... टेकड्या पसरल्या आहेत.
१) दरेकसा
२) चिरोली
३) गाविलगड
४) भामरागड
६) खालीलपैकी कोणती राज्ये महाराष्ट्राच्या सीमेलगत आहेत?
१) गुजरात, मध्य प्रदेश, ओडिशा, आंध्र प्रदेश, कर्नाटक, गोवा
२) गुजरात, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, झारखंड, कर्नाटक, गोवा
३) गुजरात, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, तेलंगणा, कर्नाटक, गोवा
४) मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, तेलंगणा, कर्नाटक, राजस्थान
७) महाराष्ट्राची कोणती सीमा चुकीची आहे ?
१) गुजराथ महाराष्ट्राच्या ईशान्येला आहे.
२) मध्यप्रदेश महाराष्ट्राच्या पश्‍चिमेला आहे.
३) विंध्य पर्वत महाराष्ट्राच्या दक्षिणेला आहे.
४) वरील पैकी सर्व
८) महाराष्ट्राच्या नैसर्गिक सरहद्दींच्या बाबतीत खालीलपैकी कोणती जोडी चुकीची आहे?
१) ईशान्येस - दरकेसा टेकड्या
२) वायव्येस - सातमाळा, गाळणा आणि अक्राणी टेकड्या
३) नैऋत्येस - तेरेखोल नदी
४) आग्नेयेस - गाविलगड टेकड्या
३) प्राकृतिक विभाग
१) महाराष्ट्राचे प्राकृतिक विभाग ओळखण्यासाठी प्रामुख्याने उंची, उठाव आणि ........ हे घटक वापरले जातात.
१) पर्जन्य
२) तापमान
३) मृदा
४) उताराची दिशा
२) खालीलपैकी कोणत्या कारणाने महाराष्ट्रातील ताम्रपाषाणयुगीन संस्कृती इ. स. पूर्व १२०० च्या सुमारास लोप पावली?
१) पूर
२) दुष्काळ
३) भूकंप
४) भूमिस्खलन
३) साडेसहा कोटी वर्षांपूर्वीचे अग्निप्रलय आणि गडगडाट यांचे भयकंपित करणारे नाट्य हे प्रसिद्ध पुरा-वनस्पतिशास्त्रज्ञ श्री बिरबल साहनी यांनी केलेले विधान खालीलपैकी कशाच्या बाबतीत लागू पडते?
१) हिमालय
२) पश्‍चिम घाट
३) अरवली
४) अग्नी कंकण निर्मिती
४) खालीलपैकी कोणत्या नदीखोर्‍यात दख्खन लाव्हा (Deccan Trap) बेसाल्टचे अधिक्य नाही ?
१) तापी
२) पूर्णा
३) वैनगंगा
४) यापैकी नाही
५) खालील विधानापैकी पश्‍चिम घाटा संबंधी कोणते विधान बरोबर नाही ?
१) युनेस्कोने (UNESCO) जागतिक वारसा ठिकाण म्हणून घोषित
२) जगातील सर्वात जास्त जैवविविधता असणार्‍या जागांपैकी एक.
३) पश्‍चिम घाटाचा भारताच्या सहा राज्यात प्रसार
४) कळसूबाई शिखर हे पश्‍चिम घाटातील सर्वात ऊंच शिखर आहे.
६) खालीलपैकी कोणता एक पर्वत महाराष्ट्रातील प्रमुख जलविभाजक आहे?
१) सह्याद्री पर्वत
२) सातपुडा पर्वत
३) अजिंठा पर्वत
४) महादेव डोंगर
७) महाराष्ट्राचा राज्यपक्षी कोणता?
१) हरियाल (हिरवे कबुतर)
२) पोपट
३) चिमणी
४) कावळा
(२) महाराष्ट्रातील नैसर्गिक भूदृश्ये
* महाराष्ट्रातील नैसर्गिक भूदृश्ये/भूमीस्वरूपे/भूरुपीकीय वैशिष्ट्ये - खडक, टेकड्या, कटक
१) भूमीस्वरूपे
२) खडक
१) भूमीस्वरूपे
१) पर्वताच्या उंच लांब डोंगर रांगांच्या दरम्यान जो कमी उंचीचा भाग असतो, त्यास ...... हे नाव आहे.
१) सुळका
२) कडा
३) खिंड
४) शिखर
२) महाराष्ट्रातील भूदृश्यांच्या विकासात खालीलपैकी ...... या हवामान घटकाची भूमिका महत्त्वाची आहे.
१) आभ्राच्छादन
२) आर्द्रता
३) पर्जन्य
४) तापमान
३) महाराष्ट्रात अधोमुखी व ऊर्ध्वमुखी लवणस्तंभ ....... येथे अहमदनगर जिल्ह्यात आढळतात.
१) कान्हुर
२) राहुरी
३) कर्जत
४) शिरूर
४) महाराष्ट्राचा प्रमुख जलविभाजक कोणता ?
१) सह्याद्री पर्वत
२) सातपुडा पर्वत
३) निलगिरी पर्वत
४) अरवली पर्वत
५) माथेरान हा प्रसिद्ध घाटमाथा ...... जवळ आहे.
१) लोणावळा
२) नेरूळ
३) नेरळ
४) पुणे
६) खालील कोणत्या तीर्थक्षेत्राच्या ठिकाणी नदीने विशिष्टपणे अर्धवर्तुळाकार आकार घेतल्याने नदीचे तसे नाव पडले आहे?
१) देहू
२) आळंदी
३) पंढरपूर
४) नाशिक
७) खालील नमूद सह्याद्रीतील प्राकृतिक भूरचनांचे उत्तर-दक्षिण अभिमुखता करून क्रम लिहा :
अ) कुंभारली घाट
ब) वरंध घाट
क) रायगड किल्ला
ड) प्रतापगड किल्ला
पर्यायी उत्तरे :
१) ड, क, ब, अ
२) क, ब, ड, अ
३) ब, अ, ड, क
४) अ, ड, क, ब
२) खडक
१) जोड्या जुळवून योग्य पर्याय शोधा.
खडक श्रेणी जिल्हे
a) गोंडवाना श्रेणीचे खडक i) भंडारा, गोंदिया
b) विंध्य श्रेणीचे खडक ii) सावंतवाडी, वेंगुर्ले
c) आर्कियन श्रेणीचे खडक iii) यवतमाळ, गडचिरोली
d) धारवाड श्रेणीचे खडक iv) चंद्रपूर
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iii) (iv) (ii) (i)
२) (ii) (iii) (i) (iv)
३) (iv) (ii) (iii) (i)
४) (i) (iii) (iv) (ii)
२) बांधकामात उपयोगी पडणारा बेसॉल्ट खालीलपैकी कोणते विभाग सोडून इतरत्र आढळतो ?
१) पूर्व विदर्भ व कोकण
२) उत्तर कोकण व दक्षिण मराठवाडा
३) पश्‍चिम मराठवाडा व खानदेश
४) उत्तर कोकण व खानदेश
३) जोड्या जुळवून योग्य पर्याय निवडा :
खडक जिल्हे
अ) गोंडवाना श्रेणीचे खडक i) यवतमाळ, गडचिरोली
ब) धारवाड श्रेणीचे खडक ii) सावंतवाडी,वेंगुर्ला
क) आर्कियन श्रेणीचे खडक iii) भंडारा, गोंदिया
ड) विंध्य श्रेणीचे खडक iv) चंद्रपूर
पर्यायी उत्तरे :
अ ब क ड
१) III II IV I
२) IV I II III
३) I III II IV
४) II I III IV
४) विदर्भात चंद्रपूर व गडचिरोली जिल्ह्यात ...... प्रकारचे खडक आढळतात.
१) धारवाड
२) आर्कियन
३) कडाप्पा
४) विंध्ययन
५) महाराष्ट्राचे पठार मुख्यत्वेकरून खालीलपैकी कोणत्या खडकांपासून निर्माण झाले आहे ?
१) धारवाड
२) कडप्पा
३) असिताश्म
४) कृष्णप्रस्तर
६) पुढील विधाने विचारात घ्या :
a) कडप्पा खडक श्रेणी ही पैनगंगा आणि गोदावरी नदी खोर्‍यात आढळते.
b) धारवाड खडक श्रेणीमध्ये लोहखनिज, मँगनीज सापडते.
c) गोंडवाना खडक श्रेणीमध्ये दगडी कोळसा मुबलक प्रमाणात आढळतो.
पर्यायी उत्तरे :
१) फक्त विधान (a) बरोबर आहे.
२) फक्त विधान (b) बरोबर आहे.
३) विधान (b) आणि (c) बरोबर आहेत.
४) विधान (a), (b) आणि (c) बरोबर आहेत.
७) महाराष्ट्रातील कोणत्या भागात बेसॉल्ट खडकाची जाडी सर्वात जास्त आहे ?
१) दक्षिणेकडील
२) पश्‍चिमेकडील
३) मध्यभाग
४) उत्तरेकडील
८) खालीलपैकी कोणते विधान चुकीचे आहे?
१) महाबळेश्‍वर, पाचगणी येथे जांभा दगड आढळतो.
२) जांभा दगड बेसाल्टच्या कायिक विदारणातून तयार झालेला आहे.
३) महाराष्ट्राच्या ८० टक्के भूप्रदेशावर क्रिटॅशिअस कालखंडातील लाव्हा रसाचे थर आहेत.
४) जांभा खडकात जास्तीत जास्त अ‍ॅल्युमिनिअम आढळते.
९) पुढीलपैकी कोणते विधान योग्य आहेत?
a) डोलोमाईट हा खडक महाराष्ट्राच्या कडाप्पा प्रणाली मध्ये सापडतो.
b) चुनखडी खडक महाराष्ट्राच्या धारवाड प्रणालीत आढळतो.
पर्यायी उत्तरे :
१) केवळ (a) योग्य
२) केवळ (b) योग्य
३) (a), व (b) दोन्ही योग्य
४) (a) व (b) दोन्ही योग्य नाहीत
१०) विधान १ : महाराष्ट्रात पूर्वेकडून पश्‍चिमेकडे जाताना बेसॉल्ट खडकाची जाडी वाढत जाते.
विधान २ : सह्याद्री पर्वतात बेसॉल्ट खडकांची जाडी सर्वाधिक म्हणजे सुमारे २२०० मि. आहे.
पर्यायी उत्तरे :
१) फक्त १ ले विधान बरोबर
२) फक्त २ रे विधान बरोबर
३) पहिले विधान बरोबर असले तरी दुसर्‍या विधानाशी त्याचा संबंध नाही.
४) दोन्ही विधाने बरोबर असून दुसरे विधान पहिल्या विधानाला बळकटी देते.
(३) महाराष्ट्रातील पर्वत व डोंगर
* पर्वत व डोंगर -प्रकार व विस्तार, पर्वतरांगा व शिखरे
१) पर्वतांचे प्रकार व विस्तार
२) पर्वतरांगा व शिखर
३) खिंड आणि घाट
४) नदी खोरे आणि डोंगर
१) पर्वतांचे प्रकार व विस्तार
१) खाली दोन विधान दिलेली आहेत (अ) विधान असून (र) हे कारण आहे खालील पर्यायातून योग्य पर्याय निवडा.
विधान (अ) : पर्वतीय आणि डोंगराळ प्रदेशामध्ये हवाई वाहतूक हेच सर्वांसाठी उपयुक्त साधन आहे.
कारण (र) : पर्वतीय प्रदेशामध्ये रस्ते आणि रेल्वेमार्ग तयार करणे अतिशय कठीण आणि खर्चीक आहे.
पर्यायी उत्तरे :
१) (अ) आणि (र) दोन्ही सत्य असून (र) हे (अ) चे बिनचूक स्पष्टीकरण आहे.
२) (अ) आणि (र) दोन्ही सत्य असून (र) हे (अ) चे बिनचूक स्पष्टीकरण नाही.
३) (अ) सत्य असून विधान (र) असत्य आहे.
४) (अ) असत्य असून विधान (र) सत्य आहे.
२) जोड्या लावा :
स्तंभ - I (पर्वत) स्तंभ - II (प्रकार)
a) ब्लॅक फॉरेस्ट i) अवशिष्ट
b) अ‍ॅपलाशीयन ii) ठोकळा
c) राजमहाल iii) ज्वालामुखीय
d) पोपा iv) घडीचा
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (ii) (iii) (i)
२) (ii) (iv) (iii) (i)
३) (ii) (iv) (i) (iii)
४) (i) (iii) (ii) (iv)
२) पर्वतरांगा व शिखर
१) सह्याद्री पर्वताची महाराष्ट्रातील लांबी किती किमी. आहे?
१) ४२०
२) ४४०
३) ४७०
४) ५२०
२) कळसूबाई या महाराष्ट्रातील सर्वात उंच शिखराची उंची किती मीटर आहे ?
१) १०४६ मी.
२) १०६४ मी.
३) १६४० मी.
४) १४६० मी.
३) रायरेश्‍वर शिखराची उंची ...... मीटर आहे.
१) ११७३
२) १२७३
३) १३७३
४) १४७३
४) जोड्या लावा.
स्तंभ । स्तंभ ॥
जिल्हा टेकड्या/डोंगर रांगा
अ) सोलापूर (i) सातपुडा, गाविलगड
ब) गोंदिया (ii) अजिंठा, सातमाळा
क) अमरावती (iii) महादेव, बालाघाट
ड) औरंगाबाद (iv) नवेगाव, दरेकसा
पर्यायी उत्तर :
(अ) (ब) (क) (ड)
१) III I IV II
२) III IV I II
३) IV III I II
४) II IV III I
५) उत्तरेकडून दक्षिणेकडे खालीलपैकी पर्वत रांगांचा क्रम बरोबर आहे ?
१) सातपुडा, हरिश्‍चंद्रगड, सातमाळा, शंभूमहादेव
२) सातपुडा, सातमाळा, हरिश्‍चंद्रगड, शंभूमहादेव
३) शंभूमहादेव, सातमाळा, सातपुडा, हरिश्‍चंद्रगड
४) सातपुडा, सातमाळा, शंभूमहादेव, हरिश्‍चंद्रगड
६) महाराष्ट्राच्या उत्तर सीमेवर कोणती पर्वतरांग आहे?
१) सातमाळा
२) सातपुडा
३) बालाघाट
४) सह्याद्री
७) जोड्या लावा:
टेकड्या जिल्हा
A) गलनी I) गोदिंया
B) दरेकसा II) नागपूर
C) चिरोली III) धुळे
D) गरमसूर IV) गडचिरोली
पर्यायी उत्तरे -
A B C D
१) I III II IV
२) III I IV II
३) II IV III I
४) IV II I III
८) सह्याद्री पर्वताच्या पूर्वेस, पूर्व-पश्‍चिम पसरलेल्या पर्वत रागांचा क्रम दक्षिणेकडून उत्तरेकडे खालीलपैकी कोणत्या क्रमाने आहे?
अ) शंभूमहादेव डोंगर
ब) सातमाळा अंजठा डोंगर
क) हरिश्‍चंद्र बालाघाट डोंगर
ड) तोरणमाळ
१) (अ), (ब), (क) आणि (ड)
२) (ड), (ब), (अ) आणि (क)
३) (अ), (क), (ड) आणि (ब)
४) (अ), (क) आणि (ब)
९) उत्तरेकडून दक्षिणेकडे डोंगररांगांच्या स्थानानुसार योग्य क्रम लावा.
१) सातपुडा-सातमाळा, अजिंठा-हरिश्‍चंद्र, बालाघाट-शंभू महादेव डोंगर
२) शंभू महादेव डोंगर-सातमाळा, अजिंठा-सातपुडा-हरिश्‍चंद्र, बालाघाट
३) हरिश्‍चंद्र, बालाघाट-सातपुडा-सातमाळा, अजिंठा-शंभू, महादेव डोंगर
४) सातमाळा, अजिंठा-हरिश्‍चंद्र-बालाघाट-शंभू महादेव डोंगर-सातपुडा
१०) नकाशातील डोंगर ओळखा :
१) A - हरिश्‍चंद्र, B - शंभू महादेव
२) A - सातमाळा, B - हरिश्‍चंद्र
३) A - शंभू महादेव, B - बालाघाट
४) A - शंभू महादेव, B - हरिश्‍चंद्र
११) अजिंठा रेंज पूर्वेच्या टोकाला दोन शिंगात विभागली गेली आहे.
a) परभणी व नांदेड जिल्ह्यातून जाणारी दक्षिणेकडील सातमाळा रेंज.
b) यवतमाळ जिल्ह्यातून जाणारी उत्तरेकडील निर्मल रेंज.
वरील कोणते विधान बरोबर आहे ?
१) केवळ (a) बरोबर आहे
२) केवळ (b) बरोबर आहे
३) न (a) बरोबर न (b)
४) दोन्ही (a) व (b) बरोबर
१२) महाराष्ट्राच्या सह्याद्री पर्वताच्या पूर्वेकडील प्रदेश हा अनेक डोंगररांगांनी व्यापलेला आहे. त्या डोंगररांगांमधील चुकीची जोडी ओळखा.
१) सातमाळा - अजिंठ्याचे डोंगर
२) हरिश्‍चंद्र - बालाघाटाचे डोंगर
३) शंभू - महादेवाचे डोंगर
४) विंध्य - मैकल डोंगर
१३) खालीलपैकी चुकीचे ओळखा.
अ) गावीलगड डोंगर हा सातपुडाचा एक भाग आहे.
ब) तोरणमाळ हे पठार आहे, जे लांब-अरुंद १०० मी. उंचीचे आणि सुमारे ४१ चौ.किमी क्षेत्रफळ असलेले आहे.
क) नवेगाव, पळसगाव आणि प्रतापगड डोंगर हे सातारा जिल्ह्याच्या दक्षिण व नैऋत्य सीमावर्ती भागात स्थित आहेत.
ड) संपूर्ण भंडारा जिल्हा हा वैनगंगेच्या आणि तिच्या प्रमुख बाघ उपनदीच्या खोर्‍यात येतो.
१) अ आणि ब
२) क आणि ड
३) फक्त क
४) फक्त ड
१४) महाराष्ट्राच्या उत्तरेस ..... पर्वतरांगा आणि त्याच्या पूर्वेस ...... टेकड्या आहेत.
१) सह्याद्री आणि नंदूरबार
२) सातपुडा आणि गावीलगड
३) बालाघाट आणि भामरागड
४) गावीळगड आणि महादेव
१५) महाराष्ट्र राज्याच्या उत्तर सीमेवर कोणता डोंगर स्थित आहे ?
१) सह्याद्री
२) सातपुडा
३) मेळघाट
४) सातमाळा
१६) सातपुडा पर्वताचा काही भाग खालीलपैकी कोणत्या जिल्ह्याच्या उत्तर भागात आढळतो?
१) बीड
२) उस्मानाबाद
३) अमरावती
४) जळगाव
१७) योग्य जोड्या लावा :
डोंगर जिल्हा
अ) चिकोडी i) नंदुरबार
ब) मढोशी ii) जळगांव
क) तोरणमाळ iii) सातारा
ड) हस्ती iv) कोल्हापूर
पर्यायी उत्तरे :
अ ब क ड
१) iii iv ii i
२) ii i iv iii
३) iv iii i ii
४) i ii iii iv
१८) सापुतारा : गुजरात : : पाल : ?
१) महाराष्ट्र
२) मध्य प्रदेश
३) आसाम
४) हिमाचल प्रदेश
१९) खालीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे?
१) अमरावती जिल्ह्याच्या ईशान्य भागात धारणी व चिखलदरा तालुके आहेत.
२) जीवनगड डोंगरात मेळघाट हा दाट जंगलाचा विभाग आहे.
३) जीवनगड डोंगराच्या उत्तरेकडे गाविलगड डोंगर आहेत.
४) धुळे जिल्ह्याच्या शिरपूर तालुक्यातील बाबाकुवर डोंगराची उंची ५०३ मी. आहे.
२०) चिखलदरा हे थंड हवेचे ठिकाण अमरावती जिल्ह्यातील कोणत्या डोंगर रांगा भूषवितात ?
१) शंभू - महादेव
२) सातमाळा - अंजिठा
३) गाविलगड
४) वरीलपैकी कोणतेही नाही
२१) भामरागड टेकड्या खालीलपैकी कुठे स्थित आहेत ?
१) औरंगाबाद
२) गडचिरोली
३) चंद्रपूर
४) नंदुरबार
२२) खालीलपैकी कोणते थंड हवेचे ठिकाण सातपुडा पर्वत रांगेत आढळते?
१) लोणावळा
२) चिखलदरा
३) महाबळेश्‍वर
४) माथेरान
२३) खालील विधाने पहा.
a) चिखलदरा हे थंड हवेचे ठिकाण सातपुडा पर्वत रांगेत असून त्याची उंची १११५ मी. आहे.
b) साल्हेर शिखर हे नाशिक जिल्ह्यात असून त्याची उंची १६६७ मी. आहे.
c) हरिश्‍चंद्रगड शिखर अहमदनगर जिल्ह्यात आहे.
d) शंभू महादेव डोंगर रांग गोदावरी व भीमा नदी खोर्‍यांना विभागते.
वरीलपैकी कोणती विधाने चुकीची आहेत?
१) विधान (a) आणि विधान (b)
२) विधान (b) आणि विधान (c)
३) विधान (b) आणि विधान (d)
४) विधान (c) आणि विधान (d)
२४) खालील ठिकाणांचा त्यांच्या उंची प्रमाणे चढता क्रम लावा:
अ) कळसूबाई
ब) हरिश्‍चंद्रगड
क) कुंभार्ली
ड) फोंडाघाट
१) क, ब, अ, ड
२) ड, क, ब, अ
३) क, ड, ब, अ
४) ब, क, ड, अ
२५) महाराष्ट्रात दुसर्‍या क्रमांकाचे उंच पर्वत शिखर ...... आहे.
१) कळसूबाई
२) महाबळेश्‍वर
३) साल्हेर
४) हरिश्‍चंद्रगड
२६) खालील कोणत्या पर्यायात महाराष्ट्रातील पर्वत शिखरे त्यांच्या उंचीच्या योग्य उतरत्या क्रमाने लावलेली आहेत?
१) तोरणा-सप्तश्रृंगी-साल्हेर-हरिश्‍चंद्रगड
२) साल्हेर-तोरणा-सप्तश्रृंगी-हरिश्‍चंद्रगड
३) साल्हेर-हरिश्‍चंद्रगड-तोरणा-सप्तश्रृंगी
४) साल्हेर-हरिश्‍चंद्रगड-सप्तश्रृंगी-तोरणा
२७) जोड्या लावा :
शिखर उंची (मी.)
a) राजगड i) १३७६
b) शिंगी ii) १२९३
c) त्र्यंबकेश्‍वर iii) १३०४
d) तोरणा iv) १४०४
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (i) (iii) (iv)
२) (iv) (ii) (i) (iii)
३) (i) (ii) (iii) (iv)
४) (iv) (iii) (ii) (i)
२८) महाराष्ट्रातील पुढील शिखरांचा उंचीनुसार उतरता क्रम लावा -
a) कळसुबाई
b) महाबळेश्‍वर
c) सप्तशृंगी
d) तोरणा
e) त्र्यंबकेश्‍वर
१) a, b, c, d, e
२) a, c, b, d, e
३) a, d, b, e, c
४) a, b, d, c, e
२९) जोड्या लावा :
शिखर उंची (मी.)
a) नाणेघाट i) १५६७
b) साल्हेर ii) १२९३
c) हरिश्‍चंद्रगड iii) १४२४
d) शिंगी iv) १२६४
पर्यायी उत्तरे -
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (i) (iii) (ii)
२) (iv) (ii) (i) (iii)
३) (i) (ii) (iii) (iv)
४) (ii) (i) (iii) (iv)
३०) खालील शिखरे त्यांच्या उंची प्रमाणे उतरत्या क्रमाने लावा.
अ) प्रतापगड
ब) त्र्यंबकेश्‍वर
क) साल्हेर
ड) सिरसाळा
पर्यायी उत्तरे :
१) अ,ब,क,ड
२) क,ब,अ,ड
३) ब,क,अ,ड
४) ड,अ,ब,क
३१) जोड्या जुळवा आणि यादी खाली दिलेल्या पर्यायांची उपयोग करून अचूक उत्तर निवडा.
यादी - । (शिखरे) यादी - ॥ (पर्वतरांगा)
a) गुरूशिखर i) सातपुडा
b) धूपगड ii) निलगिरी
c) साल्हेर iii) अरवली
d) दोडाबेट्टा iv) सह्याद्री
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (iv) (i) (iii)
२) (iii) (i) (iv) (ii)
३) (iv) (ii) (iii) (i)
४) (i) (iii) (ii) (iv)
३२) महाराष्ट्रातील खालील पर्वत रांगांचा क्रम उत्तरेकडून दक्षिणेकडे बरोबर आहे?
१) शंभूमहादेव, हरिश्‍चंद्रगड, सातमाळ, अजंठा
२) अजंठा, सातमाळ, हरिश्‍चंद्रगड, शंभूमहादेव
३) सातमाळ, शंभूमहादेव, हरिश्‍चंद्रगड, अजंठा
४) अजंठा, सातमाळ, शंभूमहादेव, हरिश्‍चंद्रगड,
३३) जोड्या लावा :
यादी - I (शिखरे) यादी - II (प्रदेश)
a) कर्नाळा (i) इगतपुरी
b) तुंगी (ii) पनवेल
c) नवरा (iii) नाशिक
d) लिंगाणा (iv) रायगड
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (ii) (iii) (iv)
२) (ii) (iii) (i) (iv)
३) (iv) (ii) (iii) (i)
४) (i) (iii) (ii) (iv)
३४) महाराष्ट्रातील सर्वात उंच शिखर कोणते आहे ?
१) महाबळेश्‍वर
२) कळसुबाई
३) अस्तंभा
४) साल्हेर
३५) महाराष्ट्रातील पुढील शिखरांना त्यांच्या उंचीच्या चढत्याक्रमाने लावा ः
१) राजगड, तोरणा, हरिश्‍चंद्रगड, त्र्यंबकेश्‍वर
२) राजगड, त्र्यंबकेश्‍वर, तोरणा, हरिश्‍चंद्रगड
३) त्र्यंबकेश्‍वर, राजगड, तोरणा, हरिश्‍चंद्रगड
४) त्र्यंबकेश्‍वर, तोरणा, हरिश्‍चंद्रगड, राजगड
३६) खाली महाराष्ट्रातील महत्त्वाची शिखरांची यादी दिली आहे. खालीलपैकी कोणता चढता क्रम (कमी उंची कडून जास्त उंची) बरोबर आहे ?
१) साल्हेर, सप्तश्रृंगी, त्रंबकेश्‍वर, कळसूबाइ
२) त्रंबकेश्‍वर, सप्तश्रृंगी, साल्हेर, कळसूबाई
३) कळसूबाई, सप्तश्रृंगी, साल्हेर, त्रंबकेश्‍वर
४) सप्तश्रृंगी, साल्हेर, कळसूबाई, त्रंबकेश्‍वर
३७) योग्य जोड्या जुळवा
A) पुणे I) हरिश्‍चंद्र
B) अहमदनगर II) साल्हेर-मुल्हेर
C) नाशिक III) देवगिरी
D) औरंगाबाद IV) शिवनेरी
A) B) C) D)
१) II) I) IV) III)
२) IV) I) II) III)
३) III) II) IV) II)
४) I) IV) III) II)
३८) खाली शिखरांचा उंचीप्रमाणे उतरता क्रम लावा -
१) अस्तंभा, साल्हेर, त्र्यंबकेश्‍वर, महाबळेश्‍वर
२) साल्हेर, महाबळेश्‍वर, अस्तंभा, त्र्यंबकेश्‍वर
३) महाबळेश्‍वर, अस्तंभा, साल्हेर, त्र्यंबकेश्‍वर
४) त्र्यंबकेश्‍वर, साल्हेर, महाबळेश्‍वर, अस्तंभा
३९) महाराष्ट्र राज्याचा उत्तरेकडील सातपुडा पर्वत रांगेतील ...... हे सर्वात उंच शिखर आहे.
१) कळसुबाई
२) महाबळेश्‍वर
३) अस्तंभा
४) साल्हेर
४०) जोड्या लावा
ठिकाण उंची (मीटर)
a) कळसूबाई i) १६४६
b) हरिश्‍चंद्रगड ii) १४३८
c) तोरणा iii) १०५०
d) महाबळेश्‍वर iv) १४२४
e) कुंभार्ली घाट iii) ९००
f) फोंडा घाट iv) १४०४
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d) (e) (f)
१) (i) (ii) (iv) (v) (iii) (vi)
२) (i) (iv) (ii) (iii) (v) (vi)
३) (i) (iv) (vi) (ii) (iii) (v)
४) (i) (ii) (iv) (v) (vi) (iii)
४१) महाराष्ट्रातील शिखरांचा उंचीनुसार चढता क्रम असलेला पर्याय निवडा.
१) चिखलदरा, तोरणा, सप्तशृंगी, महाबळेश्‍वर
२) तोरणा, महाबळेश्‍वर, चिखलदरा, सप्तशृंगी
३) महाबळेश्‍वर, तोरणा, चिखलदरा, सप्तशृंगी
४) सप्तशृंगी, चिखलदरा, तोरणा, महाबळेश्‍वर
४२) पर्वतरांगा व भारतातील सर्वांत उंच शिखर यांची अयोग्य जोडी कोणती?
१) सातपुडा - अस्तंभा
२) पश्‍चिम घाट - अनैमुडी
३) अरवली - गुरुशिखर
४) हिमालय - के-२
४३) खालील पर्वत शिखरांचा समुद्रसपाटीपासून असलेल्या त्यांच्या उंचीनुसार उतरता क्रम लावा :
अ) साल्हेर
ब) सप्तश्रृंगी
क) महाबळेश्‍वर
ड) कळसूबाई
१) अ, ब, क, ड
२) ड, अ, क, ब
३) ड, क, अ, ब
४) ब, क, ड, अ
४४) खाली दिलेल्या महाराष्ट्रातील पर्वत शिखरांच्या उंचीचा कोणता क्रम उतरत्या क्रमाने बरोबर आहे ?
१) कळसुबाई, हरिश्‍चंद्रगड, महाबळेश्‍वर, साल्हेर
२) कळसुबाई, साल्हेर, महाबळेश्‍वर, हरिश्‍चंद्रगड
३) कळसुबाई, महाबळेश्‍वर, हरिश्‍चंद्रगड, साल्हेर
४) कळसुबाई, साल्हेर, हरिश्‍चंद्रगड, महाबळेश्‍वर
४५) खालीलपैकी कोणते शिखर अमरावती जिल्ह्यातील सर्वोच्च शिखर आहे?
१) बैराट
२) अस्तंभा
३) हनुमान
४) तौला
४६) खाली सह्याद्रीमधील विविध शिखरे/गिरिस्थाने दिली आहेत. त्यांना त्यांच्या उंचीनुसार उतरत्या क्रमामध्ये मांडा.
१) कळसुबाई, भीमाशंकर, महाबळेश्‍वर, तारामती
२) कळसुबाई, तारामती, महाबळेश्‍वर, भीमाशंकर
३) कळसुबाई, महाबळेश्‍वर, तारामती, भीमाशंकर
४) कळसुबाई, महाबळेश्‍वर, भीमाशंकर, तारामती
४७) “तोरणा” हे पर्वत शिखर महाराष्ट्राच्या ........... जिल्ह्यामध्ये आहे.
१) अमरावती
२) नाशिक
३) पुणे
४) धुळे
३) खिंड आणि घाट
१) मध्य व दक्षिण सह्याद्री यांच्या दरम्यान ...... खिंड आहे.
१) थळघाट
२) फोंडाघाट
३) पालघाट
४) कुंभार्ली घाट
२) कोकणातील घाटांची रचना उत्तरेकडून दक्षिण दिशेकडे करा.
१) थळ, कुंभार्ली, फोंडा, आंबोली
२) थळ, फोंडा, कुंभार्ली, आंबोली
३) कुंभार्ली, थळ, फोंडा, आंबोली
४) आंबोली, फोंडा, कुंभार्ली, थळ
३) जोड्या लावा :
स्तंभ-I (घाटमार्ग) स्तंभ-II (जोडलेली शहरे)
a) आंबेनळी i) ठाणे-अहमदनगर
b) हनुमंते ii) पुणे-सातारा
c) माळशेज iii) कोल्हापूर-कुडाळ
d) खंबाटकी iv) महाबळेश्‍वर-महाड
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (iii) (i) (ii)
२) (iii) (ii) (iv) (i)
३) (i) (iii) (iv) (ii)
४) (ii) (iv) (i) (iii)
४) पश्‍चिम घाटातील महत्त्वाची खिंड कोणती जी कोकण व देश यांना जोडते ?
१) आंबोली घाट
२) फोंडा घाट
३) बोर घाट
४) आंबा घाट
५) जोड्या लावा :
घाट स्थान
अ) फोंडा घाट I. बेळगाव-सावंतवाडी
ब) खंबाटकी घाट II. कोल्हापूर-पणजी
क) अंबोली घाट III. पुणे-सातारा
ड) माळशेज घाट IV. ठाणे-अहमदनगर
अ ब क ड
१) II III I IV
२) III II I IV
३) I II IV III
४) III IV I II
६) महाराष्ट्रातील पश्‍चिम घाट ओलांडण्यासाठी खालील घाट (Passes) दक्षिणेकडून उत्तरेकडे क्रमाने लावा.
१) फोंडाघाट, आंबाघाट, बोरघाट, थळघाट
२) आंबाघाट, फोंडाघाट, बोरघाट, थळघाट
३) बोरघाट, आंबाघाट, थळघाट, फोंडाघाट
४) थळघाट, बोरघाट, आंबाघाट, फोंडाघाट
७) जोड्या लावा :
घाट स्थान
अ) माळशेज i) कोल्हापूर-कुडाल
ब) अंबोली ii) बेलगाव-सावंतवाडी
क) हनुमंते iii) ठाणे-अहमदनगर
ड) खंबाटकी iv) पुणे-सातारा
(अ) (ब) (क) (ड)
१) (iv) (iii) (i) (ii)
२) (i) (ii) (iii) (iv)
३) (ii) (iii) (iv) (i)
४) (iii) (ii) (i) (iv)
८) हनुमंते घाट हा ...... आणि ..... चा मध्ये आहे.
१) कोल्हापूर - कुडाळ
२) कोल्हापूर - पणजी
३) कोल्हापूर - रत्नागिरी
४) कोल्हापूर - बेळगाव
९) खालील जोड्या लावा.
घाट रस्ता
अ) थळ घाट I) वेंगुर्ला-सावंतवाडी-निपाणी
ब) बोर घाट II) मुंबई-कल्याण-ओतूर
क) माळशेज घाट III) मुंबई-पुणे
ड) आंबोली घाट IV) मुंबई-नाशिक
अ ब क ड
१) IV III II I
२) I II III IV
३) III II I IV
४) II III IV I
१०) पुणे-मुंबई जोडणारा घाट खालीलपैकी कोणता आहे ?
१) थळघाट
२) कुंभार्ली घाट
३) बोरघाट
४) अंबाघाट
११) योग्य जोड्या लावा.
यादी-I (घाट) यादी- II (मार्ग)
अ) फोंडा घाट I) कोल्हापूर - रत्नागिरी
ब) दिवा घाट II) पुणे- बारामती
क) आंबा घाट III) पुणे - सातारा
ड) खंबाटकी घाट IV) कोल्हापूर - पणजी
अ ब क ड
१) III II I IV
२) IV II I III
३) IV I II III
४) III II IV I
१२) मालवण, वेंगुर्ला आणि गोव्याकडे जाण्यासाठी ...... हा घाट अत्यंत उपयुक्त आहे.
a) फोंडा आणि आंबोली
b) थळघाट व बोरघाट
c) आंबा घाट
d) आंबेनळी
पर्यायी उत्तरे :
१) फक्त (a) बरोबर
२) फक्त (b) बरोबर
३) (b) आणि (c) बरोबर
४) (c) आणि (d) बरोबर
१३) घाट आणि संबंधित रस्ते यांच्या जोड्या जुळवून खालील पर्यायांपैकी योग्य पर्याय शोधा :
घाट रस्ता
a) कसारा घाट i) वाई - पाचगणी रस्ता
b) बोर घाट ii) मुंबई - नाशिक रस्ता
c) पसरणी घाट iii) कोल्हापूर - रत्नागिरी रस्ता
d) अंबा घाट iv) पुणे - मुंबई रस्ता
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (ii) (iv) (iii)
२) (ii) (iv) (i) (iii)
३) (i) (ii) (iii) (iv)
४) (iv) (iii) (ii) (i)
१४) देवरुख - कोल्हापूर महामार्ग हा .......... घाटातून जातो.
१) गगनबावडा
२) कुंडी
३) कोळंबा
४) वरंधा
१५) योग्य जोड्या लावा.
a) थळ घाट (कसारा घाट) i) ठाणे - अहमदनगर
b) माळशेज घाट ii) मुंबई - नाशिक
c) फोंडा घाट iii) कोल्हापूर - कुडाळ
d) हनुमंते घाट iv) कोल्हापूर - पणजी
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (i) (iii) (iv)
२) (iii) (ii) (i) (iv)
३) (iv) (i) (ii) (iii)
४) (ii) (i) (iv) (iii)
१६) पुणे व रायगड, सातारा व रत्नागिरी, कोल्हापूर व रत्नागिरी, कोल्हापूर व सिंधुदुर्ग या जिल्ह्यांस अनुक्रमे ........, ......, ........ व ........ या घाटांनी जोडलेले आहे.
१) बोर घाट, आंबा घाट, कुंभार्ली घाट व फोंडा घाट
२) आंबा घाट, कुंभार्ली घाट, बोर घाट व फोंडा घाट
३) बोर घाट, कुंभार्ली घाट, आंबा घाट व फोंडा घाट
४) कुंभार्ली घाट, आंबा घाट, फोंडा घाट व बोर घाट
१७) कोल्हापूर आणि कुडाळ यांच्या मध्ये ......... घाट आहे.
१) आंबेनळी
२) अंबोली
३) हनुमंते
४) अंबा
१८) महाराष्ट्रातील खालील घाटांचा दक्षिणेकडून उत्तरेकडे कोणता क्रम बरोबर आहे ?
१) बोर, कुंभार्ली, आंबा, फोंडा
२) फोंडा, आंबा, कुंभार्ली, बोर
३) कुंभार्ली, फोंडा, बोर, आंबा
४) आंबा, बोर, फोंडा, कुंभार्ली
४) नदी खोरे आणि डोंगररांगा
१) खालीलपैकी कोणती पर्वतरांग तापी आणि गोदावरी नद्यांमधील जलविभाजक आहे ?
१) हरिश्‍चंद्र - बालाघाट रांग
२) सातमाळ - अजंठा रांग
३) महादेव रांग
४) सह्याद्री रांग
२) खालील विधानांची सत्यता तपासा :
विधान (A) : सातमाळा अजिंठा डोंगर रांगामुळे गोदावरी नदीचे खोरे हे तापी नदीच्या खोर्‍यापासून अलग झालेले आहे.
विधान (B) : गोदावरी नदीचे खोरे आणि भीमा नदीचे खोरे हे शंभू महादेव डोंगर रांगामुळे अलग झालेले आहे.
१) विधान (A) आणि (B) दोन्ही सत्य आहेत.
२) विधान (A) आणि (B) दोन्ही असत्य आहेत.
३) विधान (A) सत्य असून (B) असत्य आहे.
४) विधान (A) असत्य असून (B) सत्य आहे.
३) खालीलपैकी कोणती डोंगररांग ही नर्मदा खोरे आणि तापी नदीचे खोरे या दरम्यान जल-विभाजक आहे?
१) सह्याद्री
२) सातपुडा
३) विंध्य
४) अरवली
४) चुकीचा पर्याय शोधा.
a) भीमा नदीचे खोरे हरिश्‍चंद्र-बालाघाट आणि शंभू महादेव या डोंगर रांगांच्या दरम्यान आहे.
b) गोदावरी नदीचे खोरे सातमाळा- अजिंठा आणि हरिश्‍चंद्र बालाघाट या डोंगर रांगांच्या दरम्यान आहे.
c) तापी नदीचे खोरे सातमाळा-अजिंठा आणि सातपुडा डोंगर रांगांच्या दरम्यान आहे.
d) कृष्णा नदीचे खोरे शंभू-महादेवाचे डोंगर आणि सातमाळा-अजिंठा डोंगर रांगांच्या दरम्यान आहे.
१) फक्त (a)
२) फक्त (d)
३) (a) आणि (b)
४) (b) आणि (c)
५) खालीलपैकी कोणते विधान सत्य आहे?
अ) नर्मदा व तापी नदीच्या दरम्यान सातपुडा पर्वत आहे.
ब) नर्मदा व तापी नदीच्या दरम्यान अजिंठा डोंगर रांगा आहेत.
क) गोदावरी व भीमा नदीच्या दरम्यान सातमाळा डोंगर रांगा आहेत.
ड) गोदावरी व भीमा नदीच्या दरम्यान शंभू महादेव डोंगररांगा आहेत.
१) फक्त अ)
२) फक्त क)
३) ब) आणि क)
४) क) आणि ड)
६) a) अजिंठा डोंगररांग तापी आणि गोदावरी खोरी वेगळी करते.
b) अजिंठा डोंगररांग पश्‍चिम घाटातून चांदूर डोंगरांच्या माध्यमातून निघते.
पर्यायी उत्तरे -
१) (a) बरोबर (b) चूक
२) (b) बरोबर (a) चूक
३) न (a) बरोबर न (b) बरोबर
४) दोन्ही (a) आणि (b) बरोबर
७) गोदावरी व भीमा नद्यांची खोरी कोणत्या पर्वत रांगेने वेगळी झाली आहे ?
१) सातमाळा
२) अजिंठा
३) हरिश्‍चंद्र-बालाघाट
४) गाविलगड
८) खालील विधाने पहा :
a) गोदावरी नदीचे खोरे उत्तरेकडे सातमाळा - अजिंठ्याचे डोंगर व दक्षिणेकडे हरिश्‍चंद्र बालाघाट डोंगर यामध्ये आहे.
b) भीमा नदीचे खोरे उत्तरेस हरिश्‍चंद्र बालाघाट डोंगर व दक्षिणेस शंभू महादेवाचे डोंगर यामध्ये आहे.
c) सातपुडा पर्वत रांगेत अस्तंभा डोंगर आहेत.
पर्यायी उत्तरे :
१) विधान (a) आणि विधान (b) चूक
२) विधान (a) आणि विधान (c) चूक
३) विधान (a), (b) आणि विधान (c) चूक
४) विधान (a), (b) आणि विधान (c) बरोबर
९) ...... ही डोंगररांग कृष्णा व भीमा नद्यांचा जलविभाजक आहे.
१) शंभू महादेव
२) हरिश्‍चंद्र बालाघाट
३) सातपुडा
४) सातमाळा अजंठा
१०) चुकीचा पर्याय शोधा.
a) भीमा नदीचे खोरे हरिश्‍चंद्र-बालाघाट आणि शंभू महादेव या डोंगर रांगांच्या दरम्यान आहे.
b) गोदावरी नदीचे खोरे सातमाळा- अजिंठा आणि हरिश्‍चंद्र बालाघाट या डोंगर रांगांच्या दरम्यान आहे.
c) तापी नदीचे खोरे सातमाळा-अजिंठा आणि सातपुडा डोंगर रांगांच्या दरम्यान आहे.
d) कृष्णा नदीचे खोरे शंभू-महादेवाचे डोंगर आणि सातमाळा-अजिंठा डोंगर रांगांच्या दरम्यान आहे.
१) फक्त (a)
२) फक्त (d)
३) (a) आणि (b)
४) (b) आणि (c)
११) खालीलपैकी कोणत्या पर्वत रांगा गोदावरी - भीमा नद्यांची खोरी वेगळी करतात ?
१) महादेव डोंगर
२) सातमाळा डोंगर
३) बालाघाट डोंगर
४) अजंठा डोंगर
१२) खालील विधाने पहा :
a) गोदावरी नदीचे खोरे उत्तरेकडे सातमाळा - अजिंठ्याचे डोंगर व दक्षिणेकडे हरिश्‍चंद्र बालाघाट डोंगर यामध्ये आहे.
b) भीमा नदीचे खोरे उत्तरेस हरिश्‍चंद्र बालाघाट डोंगर व दक्षिणेस शंभू महादेवाचे डोंगर यामध्ये आहे.
c) सातपुडा पर्वत रांगेत अस्तंभा डोंगर आहेत.
पर्यायी उत्तरे :
१) विधान (a) आणि विधान (b) चूक
२) विधान (a) आणि विधान (c) चूक
३) विधान (a), (b) आणि विधान (c) चूक
४) विधान (a), (b) आणि विधान (c) बरोबर
१३) खालीलपैकी कोणत्या डोंगररांगेमुळे गोदावरी खोरे व भीमा खोरे विभागले गेले आहेत ?
१) अजिंठा डोंगर रांगा
२) सातमाळा डोंगर रांगा
३) हरिश्‍चंद्र - बालाघाट रांगा
४) शंभुमहादेव डोंगर रांगा
१४) भीमा नदीच्या खोर्‍याच्या दक्षिणेकडे ...... ही डोंगर रांग आहे.
१) सातमाळा-अजिंठा
२) हरिश्‍चंद्र-बालाघाट
३) एलोरा डोंगर
४) शंभू महादेव
१५) भीमा व गोदावरी नद्यांची खोरी खालील पर्वत रांगेमुळे अलग होतात -
१) बालाघाट
२) महादेव
३) सातपुडा
४) अंजिठा
१६) तापी आणि गोदावरी नद्यांचे खोरे कोणत्या डोंगर रांगामुळे वेगळी झालेली आहेत ?
१) सातपुडा
२) सुरजागड
३) महादेव
४) अजिंठा
१७) सातमाळा - अजिंठा डोंगर रांग कोणत्या नदी खोर्‍यास विभागते ?
१) गोदावरी - तापी
२) गोदावरी - भीमा
३) तापी - भीमा
४) तापी - नर्मदा
१८) सातपुडा पर्वत रांगेमुळे ...... नद्यांचे खोरे अलग झालेले आहे.
१) कृष्णा व भीमा
२) कोयना व वारणा
३) नर्मदा व तापी
४) मुळा व प्रवरा
१९) सातपुडा पर्वतरांगेमुळे ...... व ...... नद्यांची खोरी वेगळी झाली आहेत.
१) नर्मदा व तापी
२) गोदावरी व भीमा
३) भीमा व कृष्णा
४) तापी व पूर्णा
(४) महाराष्ट्रातील पठारी प्रदेश
१) महाराष्ट्राचा ...... % भाग दख्खनच्या पठाराने व्यापलेला आहे.
१) ९०
२) ७०
३) ८०
४) ५०
२) दक्षिणी पठाराने महाराष्ट्र राज्याचा किती भाग व्यापला आहे ?
१) ८६%
२) ८१%
३) ५३%
४) ३५%
३) दखन पठाराची उंची ...... मीटरच्या दरम्यान आहे.
१) २००-३००
२) ३००-९००
३) १००-३००
४) ५००-७००
४) महाराष्ट्र पठाराची पूर्व-पश्‍चिम लांबी किती आहे ?
१) ७५० किमी
२) ८५० किमी
३) ६५० किमी
४) ५५० किमी
५) महाराष्ट्र दख्खन पठाराची पूर्व-पश्‍चिमी लांबी ...... कि.मी. आहे.
१) ७५०
२) ७२०
३) ७००
४) ७८०
६) महाराष्ट्र पठाराची निर्मिती ...... मुळे झालेली आहे.
१) भूकंप
२) ज्वालामुखी प्रक्रिया
३) खनन क्रिया
४) वलीकरण
७) महाराष्ट्र पठाराची निर्मिती कशाने झाली ?
१) भूप्रक्षोभ
२) संचयन
३) भूकंप
४) भ्रंशमूलक उद्रेक
८) मांजरा पठार कुठल्या भागात आहे ?
१) मराठवाडा
२) पश्‍चिम महाराष्ट्र
३) विदर्भ
४) खानदेश
९) महाराष्ट्राचे पठार ...... खडकापासून बनलेले आहे.
१) वालुकाश्म
२) स्लेट
३) संगमरवर
४) बेसॉल्ट
१०) खालीलपैकी कोणत्या बाजारपेठा निजामपूर पठारावर वसलेल्या आहेत?
१) निजामपूर, कुसुंबा, नेर, दोंडाईचा
२) माळेगांव, झोडगा, दोंडाईचा, निजामपूर
३) निजामपूर, मालेगाव, झोडगा, दोंडाईचा
४) कुसुंबा, नेर, दोंडाईचा, झोडगा
११) महाराष्ट्रातील जवळपास ५०% दुष्काळी प्रदेश दख्खन पठारावर आढळतो. कारण :
a) राज्यातील ९०% जमीन बेसॉल्ट खडकापासून बनलेली आहे.
b) ही जमीन सछिद्र नाही.
c) ही जमीन सछिद्र नसल्याने पाणी जमिनीत मुरण्यास अडथळा येतो.
d) जमिनीचा तीव्र उतार असल्याने पाणी मुरत नाही.
पर्यायी उत्तरे :
१) (a) फक्त
२) (c) फक्त
३) (a), (b), (c) फक्त
४) (a), (b), (c), (d)
१२) सह्यादी पर्वताच्या पूर्वेस विशाल असा पठारी पसरलेला आहे त्यास ............ पठारी प्रदेश असे म्हटले जाते.
a) महाराष्ट्र पठार किंवा दख्खन पठार
b) बुलढाणा पठार आणि औंध पठार
c) सासवड आणि खानापूर पठार
d) अग्निजन्य पठार
पर्यायी उत्तरे -
१) (a) फक्त
२) (b) आणि (d)
३) (c) आणि (a)
४) फक्त (d)
१३) खालील विधानांची सत्यता तपासा :
विधान अ : महाराष्ट्र पठाराचा बहुतांशी भाग बेसॉल्ट खडकाने व्यापलेला आहे.
विधान ब : महाराष्ट्र पठाराची निर्मिती लाव्हारसाच्या संचयनाने झालेली आहे.
१) विधान अ आणि ब दोन्ही सत्य आहेत.
२) विधान अ सत्य असून विधान ब असत्य आहे.
३) विधान अ असत्य असून विधान ब सत्य आहे.
४) विधान अ आणि ब दोन्ही असत्य आहेत.
(५) महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली
* नदीप्रणाली -उगमस्थान व उपनद्या, कुंभगर्ता (रांजण खळगे), धबधबे, उष्ण पाण्याचे झरे, नदीकाठावरील शहरे, जलविद्युत प्रकल्प, धरणे व जलसिंचन योजना, तलाव व सरोवरे
१) महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली
१. गोदावरी - वैनगंगा खोरे
२. कृष्णा - भीमा खोरे
३. तापी - नर्मदा खोरे
४. कोकणातील नद्या
२) नद्यांचे उगमस्थान व उपनद्या
३) कुंभगर्ता (रांजण खळगे) व धबधबे
४) उष्ण पाण्याचे झरे
५) नदीकाठावरील शहरे
६) जलविद्युत प्रकल्प
७) धरणे व जलसिंचन योजना
८) तलाव व सरोवरे
(१) महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली
१. गोदावरी - वैनगंगा खोरे
१) महाराष्ट्र राज्यातील पूर्ववाहिनी नद्यांनी किती टक्के क्षेत्र व्यापले आहे?
१) ६५%
२) ६९%
३) ७५%
४) ८१%
२) गोदावरी, कृष्णा व इतर दक्षिणेकडील नद्यांचा वार्षिक सरासरी उपयुक्त प्रवाह (दशलक्ष, हे.मी.) आहे
१) १९
२) २५
३) ९
४) १५
३) महाराष्ट्राच्या नदी प्रणालीबाबत कोणते विधान चूक आहे ?
a) गोदावरी महाराष्ट्राचे सुमारे अर्धे क्षेत्र व्यापते
b) उत्तरेकडील मोठ्या दोन नद्या महाराष्ट्राबाहेर उगम पावतात
c) परराज्यातून महाराष्ट्रात येणार्‍या नद्या पश्‍चिमवाहिनी नद्या आहेत.
१) (a)
२) (b)
३) (c)
४) वरीलपैकी कोणतेही नाही
४) खालील नद्यांचा त्यांच्या खोर्‍यांच्या क्षेत्रफळानुसार उतरता क्रम लावा.
a) ब्रह्मपुत्रा
b) कृष्णा
c) तापी
d) कावेरी
१) (b), (a), (d), (c)
२) (b), (d), (c), (a)
३) (a), (b), (d), (c)
४) (a), (c), (b), (d)
५) बालाघाट पठाराच्या उत्तरेस व दक्षिणेस अनुक्रमे कोणत्या नद्यांची खोरी आहेत?
१) गोदावरी व भीमा
२) नर्मदा व तापी
३) पंचगंगा व घटप्रभा
४) वैनगंगा व पैनगंगा
६) महाराष्ट्रातील सर्वात लांब नदी ......... ही आहे.
१) नर्मदा
२) गोदावरी
३) तापी
४) कृष्णा
७) खालीलपैकी कोणत्या नदीचे खोरे महाराष्ट्रातील सर्वात मोठे खोरे आहे ?
१) गोदावरी खोरे
२) भीमा खोरे
३) कृष्णा खोरे
४) तापी-पूर्णा खोरे
८) खालील कोणते विधान चुकीचे आहे?
१) दक्षिण पठारात गोदावरीचे खोरे दुसरे सर्वांत मोठे खारे असून ते भारताचे १०% क्षेत्र व्यापते.
२) गोदावरीनंतर कृष्णा नदीचे खोरे सर्वांत मोठे आहे.
३) महानदीचे खोरे पठारातील तिसरे सर्वांत मोठे खोरे आहे.
४) नर्मदा व कावेरी नद्यांचे खोरे जवळपास सारखे आहे.
१) (b)
२) (c)
३) (d)
४) कोणतेही नाही
९) खालीलपैकी कोणती नदी गोदावरी खोर्‍याचा भाग नाही?
१) तेरणा
२) प्रवरा
३) मांजरा
४) भातसा
१०) महाराष्ट्रातील सर्वात लांब आणि प्रमुख नदी कोणती आहे ?
१) नर्मदा
२) तापी
३) भीमा
४) गोदावरी
११) a) महाराष्ट्रातील नदी प्रणाल्याचे सर्वात मोठे क्षेत्र गोदावरी नदीचे असून, सर्वात कमी नर्मदा नदीचे आहे.
b) गोदावरी नदी खालोखाल क्षेत्र भीमानदी प्रणालीचे क्षेत्रफळ असून, त्या खालोखाल कोकणातील नदी प्रणाल्यांचा क्रमांक लागतो.
वरीलपैकी कोणते विधान/विधाने बरोबर आहेत ?
१) (a) आणि (b) बरोबर
२) (a) बरोबर (b) चूक
३) (a) चूक (b) बरोबर
४) (a) आणि (b) चूक
१२) दक्षिण भारतातील कोणत्या नदीच्या खोर्‍यातील जलसंसाधन सर्वात मोठे आहे ?
१) कृष्णा
२) पेरियार
३) गोदावरी
४) कावेरी
१३) महाराष्ट्र पठारावरील सर्वात मोठे नदीखोरे कोणते ?
१) तापी पूर्णा खोेरे
२) गोदावरी खोरे
३) कृष्णा खोरे
४) भीमा खोरे
१४) महाराष्ट्रातील सर्वात लांब नदी ......
१) गोदावरी
२) तापी
३) चंद्रभागा
४) इंद्रायणी
१५) खालीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे ?
अ) गोदावरी नदीच्या खोर्‍याने महाराष्ट्रातील ४९% क्षेत्र व्यापलेले आहे.
ब) तापी नदीच्या खोर्‍याने महाराष्ट्रातील १६.९६% क्षेत्र व्यापलेले आहे.
क) भीमा नदीला चंद्रभागा असेही म्हणतात.
ड) घोड, इंद्रायणी आणि नीरा ह्या भीमा नदीच्या प्रमुख उपनद्या आहेत.
१) फक्त अ आणि ब
२) फक्त अ, ब आणि ड
३) फक्त क आणि ड
४) अ, ब, क आणि ड
१६) महाराष्ट्रातील सर्वात जास्त लांबीची नदी कोणती ?
१) भीमा
२) गोदावरी
३) कृष्णा
४) वर्धा
१७) ब्रह्मगिरी पर्वतातून उगम पावून पूर्वेकडे १४५० किमी वाहत जाऊन बंगालच्या उपसागराला खालील पैकी कोणती नदी मिळते?
१) तापी
२) नर्मदा
३) कृष्णा
४) यापैकी एकही नाही
१८) नदीचे खोरे ओळखा.
अ) मध्य प्रदेशातील बैतुल जिल्ह्यात उगम.
ब) तिच्या पूर्वेकडे वाहणार्‍या पूर्णा नदीपासून वेगळे करणारा तकलादू जलविभाजक आहे.
क) वेमला, निगुडा, बोर आणि नंद ह्या काही उपनद्या.
ड) वर्धा-अमरावती आणि यवतमाळ जिल्ह्यांतील सरहद निर्माण करते.
१) प्राणहिता
२) वैनगंगा
३) पैनगंगा
४) वर्धा
१९) महाराष्ट्रातील ........... ही सर्वात लांब नदी आहेत.
१) कृष्णा
२) तापी
३) वैनगंगा
४) गोदावरी
२०) गोदावरी नदीला वृद्ध गंगा म्हणतात कारण :
१) गोदावरी नदीच्या विस्तृत आकार व विस्तारामुळे.
२) गोदावरी नदी भारतातील जुनी नदी असल्यामुळे.
३) गोदावरी नदीची लांबी गंगा नदीएवढी असल्यामुळे.
४) गोदावरी नदीच्या काठावर अनेक तीर्थस्थान असल्यामुळे.
२१) महाराष्ट्रात सर्वात मोठी नदी प्रणाली ...... आहे.
१) भीमा
२) गोदावरी
३) कृष्णा
४) वैनगंगा
२२) खालील नदीचे नाव ओळखा :
a) मध्यप्रदेशात उगम
b) वर्धा नदीशी संगम झाल्यावर प्राणहिता म्हणून ओळख.
c) चंद्रपूर-गडचिरोली जिल्ह्यांच्या उत्तर-दक्षिण सीमांची निर्मिती
d) पेंच व बाघ ह्या उपनद्या.
पर्यायी उत्तरे :
१) प्राणहिता
२) इंद्रावती
३) वर्धा
४) वैनगंगा
२३) महाराष्ट्रामध्ये बारमाही वाहणारी नदी कोणती?
१) नर्मदा
२) कावेरी
३) गोदावरी
४) कोणतीही नाही
२४) महाराष्ट्रातील खालीलपैकी कोणती नदी जवळपास उत्तरेकडून दक्षिणेकडे वाहते?
१) तापी
२) वैनगंगा
३) नर्मदा
४) कृष्णा
२. कृष्णा - भीमा खोरे
१) दक्षिणेकडून उत्तरेकडे खालील नद्यांचा कोणता क्रम बरोबर आहे ?
१) भीमा, निरा, कृष्णा, वारणा
२) वारणा, कृष्णा, भीमा, निरा
३) कृष्णा, वारणा, भीमा, निरा
४) वारणा, कृष्णा, निरा, भीमा
२) खालीलपैकी गटात न बसणारी नदी शोधा :
१) दूधगंगा
२) पंचगंगा
३) गिरणा
४) सीना
३) माणगंगा आणि येरळा नद्या .......... पठारावरून वाहतात.
१) अजिंठा
२) बालाघाट
३) सासवड
४) मान
४) उत्तरेकडून दक्षिणेकडे खालीलपैकी कोणत्या नद्यांच्या खोर्‍यांचा क्रम बरोबर आहे ?
१) तापी, गोदावरी, सीना, भिमा, कृष्णा
२) तापी, गोदावरी, सीना, कृष्णा, भिमा
३) भिमा, गोदावरी, तापी, कृष्णा, सीना
४) तापी, सीना, गोदावरी, कृष्णा, भिमा
५) खाली दिलेला नकाशा नदीचे खोरे दर्शवितो. खालीलपैकी कोणत्या एका नदीचे खोरे नकाशात दाखविलेले आहे?
१) तापी - पूर्णा खोरे
२) गोदावरी खोरे
३) कृष्णा खोरे
४) उल्हास खोरे
६) खालीलपैकी कोणती नदी काही क्षेत्रात पुणे आणि सोलापूर व पुणे आणि अहमदनगर जिल्ह्यांची नैसर्गिक सीमा आहे?
१) गोदावरी
२) भीमा
३) कृष्णा
४) वरील एकही नाही
७) ७४० पूर्व रेखांशावर महाराष्ट्रातील नद्यांचा उत्तरेकडून दक्षिणेकडे क्रम निवडा-
a) गिरना
b) नीरा
c) कुकडी
d) कोयना
पर्यायी उत्तरे :
१) (a),(b),(c),(d)
२) (d), (c),(b)(a)
३) (a),(c),(b),(d)
४) (a),(c),(d),(b)
८) महाराष्ट्रामध्ये खालीलपैकी कोणती नदी पश्‍चिम वाहिनी नाही?
१) वशिष्ठी
२) तापी
३) भीमा
४) उल्हास
९) लांबीने खूप मोठी, मंद प्रवाही आणि रुंद दर्‍यांतून वाहणारी ही ........... नदीची वैशिष्ट्ये आहेत.
१) वैतरणा
२) सावित्री
३) पाताळगंगा
४) कृष्णा
१०) खालील नकाशात दर्शविलेले नदीचे खोरे ओळखा.
१) भीमेचे खोरे
२) कृष्णेचे खोरे
३) गोदावरीचे खोरे
४) उल्हासचे खोरे
११) खालीलपैकी कोणत्या नदीला कोल्हापूर जिल्ह्याची जीवनदायीनी म्हणतात ?
१) कृष्णा
२) वारणा
३) पंचगंगा
४) वेदगंगा
१२) महाराष्ट्रात वाहणार्‍या खालील नद्यांचा दक्षिणेकडून उत्तरेकडे कोणता क्रम बरोबर आहे ?
१) भीमा, कृष्णा, तापी, गोदावरी
२) कृष्णा, भीमा, गोदावरी, तापी
३) गोदावरी, तापी, भीमा, कृष्णा
४) तापी, गोदावरी, भीमा, कृष्णा
१३) खालीलपैकी कोणत्या नदीच्या खोर्‍यात ज्वारीचे क्षेत्र केंद्रित झालेले आहे?
a) गोदावरी
b) भीमा
c) कृष्णा
d) पंचगंगा
पर्यायी उत्तरे -
१) फक्त (a) विधान बरोबर आहे.
२) (a) आणि (b) विधाने बरोबर आहेत.
३) फक्त (c) विधान बरोबर आहे.
४) (a) आणि (c) विधाने बरोबर आहेत.
३. तापी - नर्मदा खोरे
१) नर्मदा नदीच्या पात्रात खोल, अरुंद घळया व धबधबे आहेत.
अ) नर्मदा नदी खचदरीतून वाहते.
ब) नर्मदेच्या पूर्व खोर्‍यात पश्‍चिम खोर्‍यापेक्षा तुलनेने पर्जन्य जास्त आहे.
क) बुर्नहर, बांजोर, शेर, तावा, हिरना, बारना या उपनद्या आहेत.
वरीलपैकी, कोणती/ते विधान/ने बरोबर आहे/त?
१) फक्त अ
२) फक्त अ आणि ब
३) फक्त ब आणि क
४) वरील सर्व
२) खालीलपैकी कोणत्या नद्या खचदरीतून वाहतात ?
१) भीमा - कोयना
२) वर्धा - वैनगंगा
३) तापी - नर्मदा
४) गोदावरी - कृष्णा
३) महाराष्ट्रातील खालीलपैकी कोणती नदी खचदरीतून वाढते?
१) घटप्रभा
२) कृष्णा
३) गोदावरी
४) तापी
४) महाराष्ट्रातील खालीलपैकी कोणती नदी पूर्वेकडून पश्‍चिमेकडे वाहते ?
१) वैनगंगा
२) गोदावरी
३) तापी
४) पूर्णा
५) अ) उत्तर महाराष्ट्रातील तापी नदीच्या खोर्‍यात उताराची दिशा पूर्वेकडे आहे.
ब) वर्धा-वैनगंगा नद्यांनी व्यापलेल्या क्षेत्राचा उतार दक्षिणेकडे आहे.
क) उरलेल्या पठारावरील नद्यांनी व्यापलेल्या क्षेत्राचा उतार पूर्वेकडे आहे.
वरील विधानांपैकी कोणते विधान चुकीचे आहे ?
१) फक्त अ
२) फक्त ब
३) फक्त क
४) फक्त ब आणि क
६) .......... ही महाराष्ट्रातील पश्‍चिम वाहिनी नदी आहे.
१) उल्हास
२) गोदावरी
३) कृष्णा
४) तापी
७) खालीलपैकी कोणती नदी पूर्ववाहिनी नाही?
१) तापी नदी
२) गोदावरी नदी
३) भीमा नदी
४) कृष्णा नदी
८) कोणती नदी अरबी समुद्राला मिळते ?
१) तापी
२) कावेरी
३) महानदी
४) कृष्णा
४. कोकणातील नद्या
१) विहार तळे भागातून उगम पावून दक्षिणेकडे वाहत जाणार्‍या मिठी नदी (मुंबई) ची एकूण भौगोलिक लांबी ही सुमारे ...... आहे.
१) १३.५ कि.मी.
२) २३.५ कि.मी.
३) ३३.५ कि.मी.
४) ४३.५ कि.मी.
२) उत्तरेकडून दक्षिणेकडे, रत्नागिरी जिल्ह्यातील नद्यांचा खालीलपैकी कोणता क्रम बरोबर आहे?
१) सावित्री, भारजा, जोग, वशिष्ठी
२) वशिष्ठी, जोग, भारजा, सावित्री
३) जोग, भारजा, वशिष्ठी, सावित्री
४) सावित्री, वशिष्ठी, जोग, भारजा
३) पुढील दोन विधानांपैकी कोणते योग्य आहे?
अ)महाराष्ट्राच्या पश्‍चिमेकडे वाहणार्‍या नद्यांचा क्रम उत्तरेकडून दक्षिणेकडे दमणगंगा, उल्हास, वैतरणा, वसिष्ठी, सावित्री आणि कार्ली असा आहे.
ब) भातसा व काळू उल्हास नदीच्या महत्त्वाच्या उपनद्या आहेत.
१) केवळ अ योग्य आहे
२) केवळ ब योग्य आहे
३) अ व ब दोन्ही योग्य आहे
४) अ व ब दोन्ही योग्य नाहीत
४) खालीलपैकी कोकणातील नद्यांचा कोणता क्रम उत्तरेकडून दक्षिणेकडे बरोबर आहे ?
१) पाताळगंगा, भातसा, तानसा, वैतरणा
२) वैतरणा, तानसा, भातसा, पाताळगंगा
३) तानसा, वैतरणा, पाताळगंगा, भातसा
४) भातसा, पाताळगंगा, वैतरणा, तानसा
५) कोकणच्या नकाशामध्ये नदी दाखवलेली आहे. तिचे नाव काय?
१) सावित्री
२) कुंडलीका
३) जगबुडी
४) मुचकुंदी
६) कोकण विभागातील नद्यांचा उत्तरेकडून दक्षिणेकडे असणारा क्रम लावा.
अ) वैतरणा
ब) सावित्री
क) उल्हास
ड) वशिष्टी
१) क, अ, ब, ड
२) अ, क, ड, ब
३) ब, ड, अ, क
४) अ, क, ब, ड
७) महाराष्ट्रातील खालील नद्या पाणलोट क्षेत्राच्या क्षेत्रफळानुसार उतरत्या क्रमाने लिहा :
a) वर्धा
b) कोयना
c) उल्हास
d) सावित्री
पर्यायी उत्तरे :
१) (a),(b),(c),(d)
२) (b),(c),(d),(a)
३) (a),(b),(d),(c)
४) (d),(c),(b),(a)
८) खालीलपैकी कोकणातील सर्वात लांब नदी कोणती ?
१) उल्हास
२) सावित्री
३) वैतरणा
४) वशिष्टी
९) आपण महाराष्ट्रामध्ये पश्‍चिमेकडून पूर्वेकडे जातो तेव्हा विविध नद्यांची खोरी पार करतो. त्यांचा क्रम खालीलपैकी कोणता ?
१) भीमा, वैनगंगा, सीना, सावित्री
२) वैनगंगा, सीना, भीमा, सावित्री
३) सावित्री, भीमा, सीना, वैनगंगा
४) वैनगंगा, भीमा, सीना, सावित्री
१०) खालीलपैकी कोणती नदी पश्‍चिमवाहिनी नाही ?
१) वैतरणा
२) तानसा
३) कोयना
४) शास्त्री
११) कोणती नदी पश्‍चिमवाहिनी नाही ?
१) उल्हास
२) वैतरणा
३) कुंडलिका
४) वरील कोणतीही नाही
१२) खालीलपैकी कोणत्या एका गटातील नद्या पश्‍चिम घाटात उगम पावून पश्‍चिमेकडे जातात ?
१) तापी, सावित्री, काळू
२) सावित्री, काळू, उल्हास
३) काळू, गिरणा, कुंडलिका
४) सावित्री, उल्हास, गोदावरी
१३) लांबीने खूप मोठी, मंद प्रवाही, उथळ व रुंद पात्रातून वाहणारी, त्रिभुज प्रदेश निर्माण करणारी ......... ही नदीची जोडी वरील वैशिष्ट्यांशी संबंधित नाही.
१) वैतरणा - सावित्री
२) भीमा - कृष्णा
३) गोदावरी - नर्मदा
४) तापी - कृष्णा
१४) जयगड किल्ला हा ठाणे जिल्ह्यातील ........ नदीच्या जवळ आहे.
१) वैतरणा
२) शास्त्री
३) सावित्री
४) कुंडलिका
(२) नद्यांचे उगमस्थान व उपनद्या
१) खाली महाराष्ट्रातील नद्या व त्यांची उगमस्थाने यांच्या जोड्या दिल्या आहेत -
अ) वर्धा - मुल्ताई टेकड्या
ब) पूर्णा - सातपुड्यातील बैतुल
क) पाताळगंगा - माथेरान कपारी
ड) कुकडी - महाबळेश्‍वर
इ) गिरणा - केम शिखर
वरील पैकी कोणती जोडी/जोड्या बरोबर आहे/त?
१) (अ), (ब), (क), आणि (ड)
२) (अ), (ब) आणि (ड)
३) (अ), (ब), (क) आणि (इ)
४) (अ), (क), (ड) आणि (इ)
२) जोड्या लावा :
नदी उगमस्थान
(a) गोदावरी (i) महाबळेश्‍वर
(b) भीमा (ii) त्र्यंबकेश्‍वर
(c) कृष्णा (iii) गाविलगड
(d) पूर्णा (iv) भीमाशंकर
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (ii) (iv) (iii)
२) (ii) (iv) (i) (iii)
३) (iv) (iii) (ii) (i)
४) (iii) (i) (ii) (iv)
३) गोदावरीची कोणती उपनदी महाराष्ट्रात उगम पावते नंतर आंध्रात शिरून पुन्हा महाराष्ट्रात येऊन गोदावरीला मिळते?
१) दारणा
२) दुधना
३) मांजरा
४) प्राणहिता
४) जोड्या लावा :
स्तंभ - I (नदी) स्तंभ - II (उगम)
a) पैनगंगा i) गोमांतक शिखर
b) कृष्णा ii) बुलढाणा रांग
c) तुंगभद्रा iii) ब्रह्मगिरी
d) कावेरी iv) महाबळेश्‍वर
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (ii) (i) (iii)
२) (ii) (iv) (i) (iii)
३) (ii) (iv) (iii) (i)
४) (ii) (iii) (i) (iv)
५) सिंधुदूर्ग जिल्ह्यातील आंबोली घाटाजवळ कोणत्या नदीचा उगम झाला आहे?
१) तेरेखोल
२) कात्राई
३) माणगंगा
४) कामुरी
६) जोड्या लावा :
स्तंभ-I (नद्या) स्तंभ-II (उगमस्थान)
a) पेनगंगा i) गोमंतक शिखर
b) कृष्णा ii) बुलढाणा रांगा
c) तुंगभद्रा iii) ब्रह्मगिरी
d) कावेरी iv) महाबळेश्‍वर
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (ii) (i) (iii)
२) (ii) (iv) (i) (iii)
३) (ii) (iv) (iii) (i)
४) (ii) (iii) (i) (iv)
७) खालील विधाने पहा आणि योग्य विधानाची निवड करा.
अ) पूर्णा ही तापी नदीची उपनदी आहे.
ब) तापी नदी पश्‍चिमवाहिनी नदी म्हणून ओळखली जाते.
क) तापी नदी पूर्वे दिशेकडे वाहत जाते.
ड) तापी नदीचे खोरे हे तापी-पूर्णा खोरे म्हणून ओळखले जाते.
पर्यायी उत्तरे :
१) अ, ब, ड
२) अ, ब, क
३) ब, क, ड
४) ड, ब, क
८) जोड्या लावा :
यादी - I (नदी) यादी - II (उपनदी)
a) भीमा (i) वैनगंगा
b) गोदावरी (ii) कोयना
c) कृष्णा (iii) इंद्रायणी
d) तापी (iv) गिरणा
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iii) (i) (ii) (iv)
२) (iv) (ii) (i) (iii)
३) (ii) (i) (iii) (iv)
४) (iii) (ii) (i) (iv)
९) खालीलपैकी कोणती नदी गोदावरीच्या उजव्या बाजूची उपनदी आहे?
१) मांजरा
२) शिवना
३) दुधना
४) साबरी
१०) ...... ही वर्धा नदीची उपनदी आहे.
१) पेनगंगा
२) भीमा
३) येरळा
४) पंचगंगा
११) खालीलपैकी गोदावरीची कोणती उपनदी नाही?
१) इंद्रावती
२) प्रवरा
३) इंद्रायणी
४) दुधना
१२) ...... ही कृष्णा नदीची महत्त्वाची उपनदी आहे.
१) गोदावरी
२) पूर्णा
३) भीमा
४) प्रवरा
१३) भीमा व तुंगभद्रा या कोणत्या नदीच्या उपनद्या आहेत ?
१) गोदावरी
२) कावेरी
३) कृष्णा
४) तापी
१४) खालीलपैकी कोणती कृष्णेची उपनदी आहे जी महाराष्ट्रात कृष्णेला मिळत नाही?
१) भीमा
२) येरळा
३) दूधगंगा
४) कोयना
१५) जोड्या जुळवा :
नदी उपनदी
a) तापी i) तावरजा
b) मांजरा ii) घोड
c) प्रवरा iii) मुळा
d) भीमा iv) अनेर
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (ii) (i) (iii)
२) (iv) (i) (iii) (ii)
३) (iv) (iii) (i) (ii)
४) (ii) (iv) (iii) (i)
१६) येरळा ही ......... नदीची उपनदी आहे.
१) कृष्णा
२) भीमा
३) गोदावरी
४) तापी
१७) ...... ही मुळा नदीची उपनदी आहे.
१) पवना
२) वेल
३) कुडाळी
४) अंबी
१८) खाली दिलेल्या प्रमुख नद्या त्यांच्या उपनदीशी जुळवा आणि खाली दिलेल्यांमधून योग्य पर्याय निवडा.
प्रमुख नदी तिची उपनदी
a) गोदावरी i) निरा
b) नर्मदा ii) जगबुडी
c) भीमा iii) येरळा
d) वशिष्ठी iv) आसना
iv) उदाई
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (ii) (iii) (i)
२) (ii) (iii) (iv) (i)
३) (ii) (iv) (iii) (i)
४) (iv) (v) (i) (ii)
१९) स्तंभ अ मध्ये मुख्य नद्या दिलेल्या आहेत आणि स्तंभ ब मध्ये उपनद्या दिलेल्या आहेत. त्यांच्या योग्य जोड्या जुळवा.
अ ब
a) तापी i) भीमा
b) यमुना ii) इंद्रावती
c) गोदावरी iii) चंबळ
d) कृष्णा iv) गिरणा
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iii) (iv) (ii) (i)
२) (iv) (iii) (i) (ii)
३) (iv) (iii) (ii) (i)
४) (ii) (iii) (i) (iv)
२०) खालीलपैकी कोणती वर्धा नदीची उपनदी आहे ?
१) निरगुडा
२) मन्याड
३) सिंदफणा
४) गिरजा
२१) कृष्णा नदी प्रणालीसाठी खालीलपैकी उपनद्यांचा योग्य पर्याय निवडा :
१) भीमा, कोयना, पंचगंगा, वैनगंगा
२) पैनगंगा, वैनगंगा, पंचगंगा, भीमा
३) भीमा, घटप्रभा, पंचगंगा, कोयना
४) कोयना, घटप्रभा, वैनगंगा, पैनगंगा
२२) जोड्या लावा
नद्या त्यांच्या उपनद्या
a) तापी i) घटप्रभा
b) गोदावरी ii) पवना
c) भीमा iii) अनेर
d) कृष्णा iv) इंद्रावती
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
1) (iii) (ii) (i) (iv)
2) (iii) (iv) (ii) (i)
3) (iv) (ii) (i) (iii)
4) (i) (iv) (iii) (ii)
२३) ............. व ........... या नद्यांचा संयुक्त प्रवाह नेवासा येथे गोदावरी नदीस मिळतो.
अ) मुळा व मुठा
ब) मुळा व प्रवरा
क) प्रवरा व वैनगंगा
ड) इंद्रायणी व निरा
१) अ फक्त बरोबर
२) अ आणि क बरोबर
३) ब फक्त बरोबर
४) ड फक्त बरोबर
२४) ......... ही उल्हास नदीची उपनदी आहे.
१) काळू
२) वैतरणा
३) सावित्री
४) दहिसर
२५) खालीलपैकी कोणती कृष्णा नदीच्या उजव्या तीरावरील उपनदी नाही ?
१) वेण्णा
२) कोयना
३) वारणा
४) येरळा
२६) खालील विधाने पहा.
a) पंचगंगा व कृष्णा नद्यांच्या संगमाजवळ नरसोबाची वाडी आहे.
b) कृष्णा व भीमा नद्यांची खोरी महादेव डोंगराजवळ वेगळी होतात.
c) वर्धा व वैनगंगा नद्यांच्या एकत्रित प्रवाहास प्राणहिता म्हणतात.
पर्यायी उत्तरे -
१) फक्त विधान (a) बरोबर आहे
२) फक्त विधान (b) बरोबर आहे.
३) विधाने (a) आणि (b) बरोबर आहेत.
४) विधाने (a),(b) आणि (c) बरोबर आहेत.
२७) कोणत्या नद्याच्या संयुक्त प्रवाहास प्राणहिता नदी म्हणतात?
a) वर्धा, वैनगंगा, पैनगंगा
b) अंजना, गिरजा, मांजरा
c) प्रवरा, मुळा, शिवना
d) पूर्णा, दुधना, दारणा
पर्यायी उत्तरे :
१) (a) फक्त
२) (b) आणि (d)
३) (c) आणि (a)
४) फक्त (d)
२८) खालील कोणती तापीची उपनदी नाही ?
१) पुर्णा
२) पांझरा
३) दुधना
४) गिरणा
२९) खालीलपैकी कोणत्या पाच नद्यांनी मिळून पंचगंगा नदी बनली आहे ?
अ) कुंभी, कासारी
ब) वारणा, येरळा, कडवी
क) दूधगंगा, वेदगंगा
ड) भाजावती, तुळशी, सरस्वती
१) अ आणि ड
२) ब आणि क
३) क आणि ड
४) अ आणि क
३०) खालील विधाने पहा :
a) भीमा ही कृष्णेची उपनदी आहे.
b) इंद्रायणी ही भीमेची उजव्या तीरावरील उपनदी आहे.
c) भोगवती ही सिना नदीची उपनदी आहे.
पर्यायी उत्तरे -
१) विधान (a) आणि (b) बरोबर आहेत.
२) विधान (a), आणि (c) बरोबर आहेत.
३) विधान (b) आणि (c) बरोबर आहेत.
४) सर्व विधान बरोबर आहेत
३१) पैनगंगा-वर्धा व वैनगंगा नद्यांच्या संगमानंतर तयार होणार्‍या सामायिक नदी प्रवाहाला ...... म्हणतात.
१) इंद्रावती
२) प्राणहिता
३) मांजरा
४) पूर्णा
(३) धबधबे व कुंभगर्ता (रांजण खळगे)
१) महाराष्ट्राच्या खालीलपैकी कोणत्या जिल्ह्यात मनूदेवी हा धबधबा स्थित आहे?
१) नाशिक
२) जळगाव
३) नांदेड
४) गोंदिया
२) अहमदनगर जिल्ह्यात निघोज येथे ...... नदीच्या पात्रात कुंभगर्ता (रांजणखळगे) आहेत.
१) मुळा
२) सीना
३) मिना
४) कुकडी
३) जोड्या लावा :
जिल्हा धबधबा
a) अहमदनगर i) सौताडा धबधबा
b) अमरावती ii) सहस्रकुंड धबधबा
c) बीड iii) रंधा धबधबा
d) यवतमाळ iv) मुक्तागिरी धबधबा
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (iii) (iv) (i)
२) (i) (iv) (iii) (ii)
३) (iii) (iv) (i) (ii)
४) (iv) (ii) (iii) (i)
४) पुढील कोणते/ती विधान/ ने योग्य आहे/त?
a) सहस्त्रकुंड धबधबा वैनगंगा नदीवर आहे.
b) वणी हे गाव निरगुडा नदीवर वसलेले आहे.
पर्यायी उत्तरे :
१) केवळ (a) योग्य
२) केवळ (b) योग्य
३) (a), व (b) दोन्ही योग्य
४) (a) व (b) योग्य नाहीत
५) योग्य जोड्या जुळवा :
स्तंभ-I (जिल्हे) स्तंभ-II (धबधबे)
a) सातारा i) रंधा
b) अहमदनगर ii) चिंचोली
c) ठाणे iii) आंबोली
d) सिंधुदुर्ग iv) लिंगमळा
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (iv) (iii) (ii)
२) (iv) (i) (ii) (iii)
३) (iii) (ii) (i) (iv)
४) (iv) (ii) (i) (iii)
६) धबधबे आणि त्यांची ठिकाणे यांच्या योग्य जोड्या लावा.
धबधबे ठिकाण
अ) मार्लेश्‍वर I) सातारा
ब) ठोसेघर II) रत्नागिरी
क) सौताडा III) अहमदनगर
ड) रंधा IV) बीड
अ ब क ड
१) II III I IV
२) IV III II I
३) I IV III II
४) II I IV III
(४) उष्ण पाण्याचे झरे
१) खालीलपैकी कोणता गरम पाण्याचा झरा रत्नागिरीत स्थित नाही ?
१) वज्रेश्‍वरी
२) राजवाडी
३) आसवली
४) उन्हेरे
२) योग्य जोड्या लावा.
जिल्हा उष्ण पाण्याचे झरे
a) अमरावती i) चांगदेव, उनपदेव
b) रायगड ii) वज्रेश्‍वरी, सातीवली
c) जळगाव iii) सालबर्डी
d) ठाणे iv) साव
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (iii) (i) (ii)
२) (iii) (iv) (i) (ii)
३) (i) (iii) (ii) (iv)
४) (ii) (i) (iii) (iv)
३) यवतमाळ जिल्ह्यातील गरम पाण्याचा झरा असलेले प्रसिद्ध ठिकाण कोणते?
१) वज्रेश्‍वरी
२) उन्हवरे
३) सुनपदेव
४) कापेश्‍वर
४) जोड्या लावा :
जिल्हा गरम पाण्याचे झरे
a) ठाणे i) सालबर्डी
b) जळगाव ii) साव
c) अमरावती iii) उनपदेव
d) रायगड iv) अकळोणी
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (iii) (i) (ii)
२) (iv) (ii) (iii) (i)
३) (i) (ii) (iii) (iv)
४) (iv) (iii) (ii) (i)
५) खालील विधाने पहा :
अ) ठाणे जिल्ह्यातील अकलोली येथे गरम पाण्याचे झरे आहेत.
ब) गुहागर पर्यटन क्षेत्र चिपळूण शहराच्या पूर्वेकडे आहे.
क) उरुळी कांचन येथे वैद्यकीय पर्यटन केंद्र आहे.
१) फक्त विधान ब बरोबर आहे.
२) फक्त विधान क बरोबर आहे.
३) विधान अ आणि ब बरोबर आहेत.
४) विधान अ आणि क बरोबर आहेत
(५) नदीकाठावरील शहरे
१) पंचगंगा आणि कृष्णा या नद्यांच्या संगमावर ...... वसलेले आहे.
१) कराड
२) पंढरपूर
३) औदुंबर
४) नृसिंहवाडी
२) जोड्या लावा
स्तंभ I शहरे स्तंभ II नदीचा काठ
a) जालना i) गोदावरी
b) गंगाखेड ii) मोर्णा
c) उस्मानाबाद ii) कुंडलिका
d) अकोला iv) भोगावती
(a) (b) (c) (d)
1) (iv) (ii) (iii) (i)
2) (ii) (iv) (i) (iii)
3) (i) (iii (ii) (iv)
4) (iii) (i) (iv) (ii)
३) खालीलपैकी कोणते शहर कृष्णा - पंचगंगा नद्यांच्या संगमावर आहे ?
१) कराड
२) कोल्हापूर
३) नरसोबाची वाडी
४) सातारा
४) सुधागड जिल्ह्याचे पाली हे मुख्यालय खालीलपैकी कोणत्या नदीच्या काठावर वसले आहे ?
१) आंबा
२) सावित्री
३) उल्हास
४) भोगावती
५) पुढील विधानांपैकी कोणते विधान/विधाने अयोग्य आहेत?
अ) पवनार शहर काटेपूर्णा नदीच्या काठावर वसलेले आहे,
ब) वैनगंगा नदीचा उगम बैतुल या ठिकाणी आहे.
क) तेरणा ही मांजरा नदीची उपनदी आहे.
१) फक्त अ
२) फक्त ब
३) अ आणि ब
४) अ, ब आणि क
६) नदीकाठावरील शहरे व नदी यांच्या जोड्या जुळवून योग्य पर्याय निवडा.
नदी काठावरील शहरे
अ) पांझरा i) संगमनेर
ब) धाम ii) भुसावळ
क) प्रवरा iii) धुळे
ड) तापी iv) पवनार
पर्यायी उत्तरे :
(अ) (ब) (क) (ड)
१) III IV I II
२) III II I IV
३) III I II IV
४) IV I III II
७) खालील विधाने पहा :
a) गोदावरी नदी परभणी शहराच्या दक्षिणेकडे आहे.
b) पूर्णा ही गोदावरी नदीची उपनदी नाही.
c) हरिश्‍चंद्रगडाची उंची १४०४ मी. आहे.
पर्यायी उत्तरे :
१) फक्त विधान (a) बरोबर आहे.
२) फक्त विधान (b) बरोबर आहे.
३) विधाने (a) आणि (b) बरोबर आहेत.
४) विधाने (b) आणि (c) बरोबर आहेत.
८) महाराष्ट्रातील नद्यांच्या काठावरील शहरे व नद्या यांच्या योग्य जोड्या लावा.
शहर नदी
a) पंढरपूर i) पांझरा
b) कोल्हापूर ii) कयाधू
c) धुळे iii) भीमा
d) हिंगोली iv) पंचगंगा
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (iii) (iv) (ii)
२) (iii) (ii) (i) (iv)
३) (ii) (i) (iii) (iv)
४) (iii) (iv) (i) (ii)
९) खालील कोणती महत्त्वाची शहरे तापी-पूर्णा खोल्यात वसलेली आहेत?
a) अमरावती, अकोला, भुसावळ
b) बुलढाणा, वर्धा, जळगाव
c) धुळे, जळगाव
d) भंडारा, अमरावती, धुळे
वरीलपैकी कोणते विधान/विधाने बरोबर आहे/त?
१) (a) फक्त
२) (a) आणि (c) फक्त
३) (a), (b) आणि (d) फक्त
४) (b), (c) आणि (d) फक्त
१०) जोड्या लावा.
नदी शहर
अ) पांझरा i) गंगाखेड
ब) कयाधू ii) पवनार
क) धाम iii) हिंगोली
ड) गोदावरी iv) धुळे
अ ब क ड
१) i ii iv iii
२) ii iv iii i
३) iv iii i ii
४) iv iii ii i
(६) जलविद्युत प्रकल्प
१) जोड्या लावा :
स्तंभ-I जलविद्युत प्रकल्प स्तंभ-II जिल्हा
a) धोम i) रायगड
b) भिरा ii) पुणे
c) भातसा iii) सातारा
d) पवना iv) ठाणे
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (iii) (iv) (ii)
२) (iii) (ii) (i) (iv)
३) (i) (iii) (ii) (iv)
४) (iii) (i) (iv) (ii)
२) उत्तरेकडून दक्षिणेकडे गेल्यास खालीलपैकी जलविद्युत केंद्रांचा कोणता क्रम बरोबर आहे?
१) भाटघर, कण्हेर, राधानगरी, कोयना
२) राधानगरी, कोयना, कण्हेर, भाटघर
३) कोयना, कण्हेर, भाटघर, राधानगरी
४) भाटघर, कण्हेर, कोयना, राधानगरी
३) जोड्या लावा :
स्तंभ - I (जलविद्युत केंद्र) स्तंभ - II (जिल्हा)
a) भिरा i) अहमदनगर
b) विर ii) रायगड
c) भंडारदरा iii) सोलापूर
d) उजनी iv) पुणे
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (iv) (iii) (i)
२) (ii) (iv) (i) (iii)
३) (ii) (i) (iv) (iii)
४) (iii) (iv) (i) (ii)
४) महाराष्ट्रातील खालीलपैकी सर्वात मोठा जलविद्युत प्रकल्प कोणता ?
१) खोपोली
२) कोयना
३) वैतरणा
४) वरीलपैकी नाही
५) खालीलपैकी कोणत्या नद्यांपासून जास्त जलविद्युत निर्मिती होते ?
१) पश्‍चिम घाटातील पश्‍चिम वाहिनी नद्या
२) दक्षिणेतील पूर्व वाहिनी नद्या
३) मध्य भारतातील नद्या
४) गंगेचे खोरे
६) जोड्या लावा.
जलविद्युत प्रकल्प जिल्हा
a) भंडारदरा i) कोल्हापूर
b) भिरा ii) अहमदनगर
c) तिलारी iii) रायगड
d) येलदरी iv) परभणी
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (i) (iii) (iv)
२) (iii) (ii) (iv) (i)
३) (ii) (iii) (i) (iv)
४) (iv) (ii) (i) (iii)
७) उत्तरे कडून दक्षिणेकडे महाराष्ट्रातील जल-विद्युत प्रकल्पाचे स्थान पुढील प्रमाणे :
अ) राधानगरी
ब) भंडारदरा
क) एकलहरे
ड) भाटघर
१) क, ब आणि ड
२) ड, ब आणि अ
३) ब, ड आणि अ
४) अ, ब आणि क
८) योग्य जोड्या लावा :
जलविद्युत प्रकल्प नदी
अ) येलदरी (i) येलवंडी
ब) वरसगाव (ii) प्रवरा
क) घाटघर (iii) पूर्णा
ड) भाटघर (iv) मोसे
पर्यायी उत्तर :
(अ) (ब) (क) (ड)
१) I II III IV
२) IV III II I
३) III IV II I
४) IV II III I
९) खालील विधानांचा अभ्यास करा.
a) येलदरी जलविद्युत प्रकल्प पूर्णा नदीवर आहे.
b) हा जलविद्युत प्रकल्प परभणी जिल्ह्यात आहे.
c) या जलविद्युत प्रकल्पातून ५० मेगावॅट वीजनिर्मिती केली जाते.
वरीलपैकी कोणती विधाने योग्य आहेत?
१) विधाने (a) आणि (b)
२) विधाने (b) आणि (c)
३) विधाने (a) आणि (c)
४) विधाने (a), (b) आणि (c)
१०) खालीलपैकी कोणते/कोणती जलविद्युत केंद्र/केंद्र रायगड जिल्ह्यात आहे/आहेत ?
a) वैतरणा
b) येलदरी
c) भिरा
d) भिवपुरी
पर्यायी उत्तरे -
१) (a)
२) (a),(b),(d)
३) (b),(c)
४) (c),(d)
११) महाराष्ट्रातील खालीलपैकी कोणता जलविद्युत प्रकल्प आधुनिक महाराष्ट्राची भाग्यरेषा म्हणून ओळखला जातो?
१) कोयना
२) राधानगरी
३) उजनी
४) भंडारदरा
(७) धरणे व जलसिंचन योजना
१) भंडारदरा धरण महाराष्ट्रातील ...... या जिल्ह्यात आहे.
१) अहमदनगर
२) नाशिक
३) जळगाव
४) सांगली
२) गोसीखुर्द धरण ......... जिल्ह्यात आहे.
१) भंडारा
२) जालना
३) चंद्रपूर
४) गडचिरोली
३) योग्य जोड्या लावा :
स्तंभ I धरण स्तंभ II जलाशयाचे नाव
A) कोयना I) शहाजी सागर
B) भाटघर II) शिवसागर
C) माणिकडोह III) ऑर्थर सरोवर
D) भंडारदरा IV) येसाजी कंक
A B C D
१) I IV II III
२) I II III IV
३) IV III II I
४) II IV I III
४) खालीलपैकी कोणते जलाशय उजनी प्रकल्पाशी संबंधित आहे ?
१) नाथसागर
२) यशवंतसागर
३) शिवसागर
४) सिंधूसागर
५) कोयना धरणातील जलाशय ...... या नावाने ओळखला जातो.
१) शिवसागर
२) वसंत सागर
३) शरद सागर
४) नाथ सागर
६) मोडकसागर जलाशय खालीलपैकी कोणत्या नदीवर बांधला आहे ?
१) तानसा
२) वैतरणा
३) भातसा
४) उल्हास
७) योग्य जोड्या लावा :
यादी I (जलसिंचन योजना) यादी II (जिल्हा)
A) धोम I) औरंगाबाद
B) दूधगंगा II) सातारा
C) अरुणावती III) कोल्हापूर
D) जायकवाडी IV) यवतमाळ
योग्य पर्याय निवडा :
A B C D
१) III II I IV
२) II III IV I
३) I IV III II
४) IV I III II
८) खालीलपैकी कोणता जलसिंचन प्रकल्प महाराष्ट्रातील सर्वात मोठा जलसिंचन प्रकल्प आहे ?
१) कोयना
२) भातसा
३) उजनी
४) जायकवाडी
९) महाराष्ट्रातील सर्वात मोठा जलसिंचन प्रकल्प कोणता?
१) उजनी
२) जायकवाडी
३) भाटघर
४) यापैकी कोणतेही नाही
१०) विविध राज्यांतून वाहणार्‍या नदीच्या पाण्याच्या वाटपावरून तंटे होतात कारण -
१) धरण बांधल्याने पाणी दुसर्‍या राज्यात वाहू शकत नाही
२) ज्या राज्यात नदी उगम पावते, त्याचा नदीच्या पाण्यावर हक्क असतो
३) धरण बांधणारे राज्य आपल्या राज्यात विविध योजना करून पाणी रोखते तसेच सर्वच राज्यांना पाण्याचा तुटवडा भासतो
४) वरील सर्व
११) खालीलपैकी कोण-कोणत्या पाणीवाटप तंट्यामध्ये महाराष्ट्र राज्य सहभागी आहे?
A) कृष्णा नदी पाणी वाटप तंटा
B) गोदावरी नदी पाणी वाटप तंटा
C) नर्मदा नदी पाणी वाटप तंटा
D) कावेरी नदी पाणी वाटप तंटा
१) (B) आणि (A)
२) (A) आणि (D)
३) (A) आणि (C)
४) (A), (B), (C) आणि (D)
१२) जमिनीच्या पृष्ठभागावरून जमिनीमध्ये खालच्या दिशेने जाणार्‍या पाणी प्रवाहास ........... असे म्हणतात.
१) गळणे
२) झिरपणे
३) जिरणे/मुरणे
४) यापैकी एकही नाही
१३) खालीलपैकी कोणता जलसिंचन प्रकार महाराष्ट्रात सर्वात जास्त प्रचलित आहे ?
१) कालवे जलसिंचन
२) विहिर जलसिंचन
३) तलाव जलसिंचन
४) उपसा जलसिंचन
१४) शुष्क प्रदेशाचे भूजल सामान्यतः ...... स्वरूपात असते.
१) विम्लयुक्त
२) आम्लयुक्त
३) उदासीन
४) खारे
१५) पूर्णा नदी प्रकल्पांतर्गत पूर्णा नदीवर बांधलेली दोन धरणे कोणती आहेत?
१) येलदरी व सिद्धेश्‍वर
२) कावेरी व उजनी
३) खडकवासला व उजनी
४) जायकवाडी व पानशेत
१६) जोड्या लावा :
स्तंभ-I (नदी) स्तंभ-II (धरण)
a) अरुणावती i) पुरमेपाडा
b) बोरी ii) बोरकुंड
c) कान iii) करवंद
d) कानोली iv) मालनगांव
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iii) (i) (ii) (iv)
२) (iii) (i) (iv) (ii)
३) (i) (iii) (ii) (iv)
४) (iv) (ii) (i) (iii)
१७) खालीलपैकी कोणत्या दरीतून धोम धरणाचा सुंदर देखावा दिसतो?
a) कृष्णा व्हॅली
b) वेण्णा व्हॅली
c) टेरी गढवाल व्हॅली
d) सायलेंट व्हॅली
पर्यायी उत्तरे -
१) (a) विधान बरोबर आहे
२) (b) विधान बरोबर आहे
३) (c) आणि (a) विधाने बरोबर आहे
४) (d) विधान बरोबर आहे
१८) महाराष्ट्रातील खालीलपैकी कोणती सिंचन पद्धत फार मोठ्या प्रमाणात वापरली जाते ?
१) ठिबक सिंचन पद्धती
२) मोकाट सिंचन पद्धती
३) उपसा सिंचन पद्धती
४) तलाव सिंचन पद्धती
१९) जोड्या लावा :
स्तंभ-I (नद्या) स्तंभ-II (धरणे)
a) अरुणावती i) पुरमेपाडा
b) कान ii) करवंद
c) कानोली iii) मलंगगाव
d) बोरी iv) बोरकुंड
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (iii) (iv) (i)
२) (ii) (iii) (i) (iv)
३) (iii) (ii) (i) (iv)
४) (i) (iv) (ii) (iii)
२०) उजनी धरण जलाशय व कोयना धरण जलाशय यांना अनुक्रमे ........ व ........ या नावांनीही संबोधले जाते.
१) यशवंत सागर व संभाजी नगर
२) संभाजी सागर व शिवाजी सागर
३) अमृत सागर व संभाजी सागर
४) यशवंत सागर व शिवाजी सागर
२१) सूची I व सूची II यांच्या जोड्या जुळवताना खाली दिलेल्या विकल्पामधून योग्य पर्याय निवडा.
सुची I (धरणे) सुची II (जिल्हे)
अ) राधानगरी i. परभणी
ब) मोडकसागर ii. कोल्हापूर
क) येलदरी iii. नागपूर
ड) तोतलाडोह iv. ठाणे
पर्यायी उत्तरे :
अ ब क ड
१) ii iii i iv
२) ii iv iii i
३) ii iii iv i
४) ii iv i iii
२२) पूर्णा नदी प्रकल्पांतर्गत पूर्णा नदीवर बांधलेली दोन धरणे कोणती आहेत?
१) येलदरी व सिद्धेश्‍वर
२) कावेरी व उजनी
३) खडकवासला व उजनी
४) जायकवाडी व पानशेत
२३) योग्य जोड्या जुळवा :
जलसिंचन योजना जिल्हा
अ) कण्हेर i) नाशिक
ब) चाणकपूर ii) नांदेड
क) मन्याड iii) सातारा
ड) वाघुरे iv) अहमदनगर
(अ) (ब) (क) (ड)
१) (iv) (ii) (i) (iii)
२) (ii) (i) (iii) (iv)
३) (iii) (i) (ii) (iv)
४) (iii) (ii) (i) (iv)
२४) खालील धरण प्रकल्पांचा क्रम त्यांच्या असलेल्या द.ल.घ.मी. क्षमते प्रमाणे चढत्या क्रमाने लावा :
अ) वारणा
ब) भाटघर
क) जायकवाडी
ड) पेंच तोतलाडोह
इ) भंडारदरा
१) इ,ब,अ,क,ड
२) ब,इ,अ,ड,क
३) क,ड,अ,ब,इ
४) इ,ब,अ,ड,क
२५) जोड्या जुळवून योग्य पर्याय निवडा :
जोड्या लावा :
नदी धरण
A) दूधगंगा i) राधानगरी
B) वेळवंडी ii) धोम
C) कृष्णा iii) काळम्मावाडी
D) भोगावती iv) भाटघर
(अ) (ब) (क) (ड)
१) (i) (iii) (ii) (iv)
२) (iii) (ii) (iv) (i)
३) (ii) (iv) (iii) (i)
४) (iii) (iv) (ii) (i)
२६) महाराष्ट्रातील कोयना प्रकल्पाच्या जलाशयास ........... म्हणतात.
१) नाथसागर
२) शिवसागर
३) यशवंतसागर
४) नलदमयंतीसागर
२७) जोड्या लावा :
जिल्हे जलसिंचन योजना
अ) यवतमाळ I. ओझरखेड
ब) नांदेड II. असोला-मेंढा
क) नाशिक III. अरुणावती
ड) चंद्रपूर IV. मन्याड
अ ब क ड
१) I II IV III
२) II III IV I
३) III IV I II
४) IV III II I
२८) खालीलपैकी कोणता कालवा १९१० मध्ये चाणकपूर धरणातून काढला आहे ?
१) नीरा कालवा
२) प्रवरा कालवा
३) गिरणा कालवा
४) गोदावरी कालवा
२९) ”येसाजी कंक” तलाव कोणत्या नदीवर आहे?
१) नीरा
२) मुळा
३) मुठा
४) माणगंगा
(८) तलाव व सरोवरे
१) वैतरणा (मोडक सागर) तलाव महाराष्ट्रात कोणत्या जिल्ह्यात आहे ?
१) मुंबई उपनगर
२) ठाणे
३) पुणे
४) अहमदनगर
२) जोड्या लावा :
यादी - I (तळी) यादी - II (जिल्हे)
a) आंध्र लेक (i) अहमदनगर
b) भंडारदरा (ii) बुलढाणा
c) तानसा (iii) पुणे
d) नळगंगा (iv) ठाणे
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (ii) (iii) (iv)
२) (iii) (i) (ii) (iv)
३) (i) (iii) (ii) (iv)
४) (iii) (i) (iv) (ii)
३) प्रसिद्ध लोणार सरोवर महाराष्ट्राच्या कोणत्या प्रशासकीय विभागात आहे?
१) औरंगाबाद
२) अमरावती
३) नागपूर
४) नाशिक
४) जोड्या लावा :
स्तंभ - I (जिल्हा) स्तंभ - II (सरोवर)
a) बुलढाणा I) रामसागर
b) नागपूर II) घोडझरी
c) भंडारा III) लोणार
d) चंद्रपूर IV) बोदलकसा
पर्यायी उत्तरे :
अ ब क ड
(a) (b) (c) (d)
१) (iii) (i) (ii) (iv)
२) (iii) (i) (iv) (ii)
३) (iv) (ii) (iii) (i)
४) (i) (iii) (iv) (ii)
५) महाराष्ट्रातील खालीलपैकी कोणत्या जिल्ह्यात सर्वाधिक तळी आहेत ?
१) भंडारा
२) नागपूर
३) चंद्रपूर
४) कोल्हापूर
६) जोड्या लावा :
स्तंभ-I (तळी) स्तंभ-II (जिल्हे)
a) बांदलसागर i) बुलढाणा
b) रामसागर ii) भंडारा
c) लोणार iii) सातारा
d) शिवसागर iv) नागपूर
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (ii) (iv) (iii)
२) (iv) (i) (iii) (ii)
३) (ii) (iv) (i) (iii)
४) (iii) (iv) (ii) (i)
७) खालीलपैकी कोणते तळे चंद्रपूर जिल्ह्यात नाही?
१) ताडोबा
२) नवेगाव
३) घोडझरी
४) असोलामेंढा
८) जोड्या लावा :
जिल्हा जलाशय
a) ठाणे i) धामापूर
b) रत्नागिरी ii) भातसा
c) रायगड iii) फणसवाडी
d) सिंधुदुर्ग iv) कालाते
पर्यायी उत्तरे -
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (iii) (iv) (i)
२) (i) (ii) (iii) (iv)
३) (iv) (iii) (ii) (i)
४) (ii) (iv) (iii) (i)
९) ........ या सरोवराची निर्मिती उल्कापातामधून झालेली आहे.
१) चिल्का
२) लोणार
३) सांभार
४) पुलिकत
१०) खाली नमूद केलेल्या जिल्ह्यांची व त्यामधील सरोवरे (तलाव/जलाशय) यांच्या योग्य जोड्या लावा.
जिल्हा सरोवर (तलाव/जलाशय)
अ) चंद्रपूर I) बोदलकसा
ब) गोंदिया II) यशवंत तलाव
क) नागपूर III) चोखमारा
ड) भंडारा IV) असोला मेंढा
V) रामसागर
(अ) (ब) (क) (ड)
१) III V II IV
२) V II IV III
३) III IV V II
४) IV I V III
११) बृहन्मुंबई जिल्ह्याशी संबंधित पुढील विधाने वाचून योग्य पर्याय निवडा.
अ) तुळशी, पवई व विहार हे तलाव आहेत.
ब) कान्हेरीचे डोंगर व बोरिवली भागात वने आढळतात.
क) शिवडी व मानखुर्दच्या खाडी परिसरात हिवाळ्यात रोहित पक्षी येतात.
१) विधाने अ व क सत्य आहेत
२) विधाने ब व क सत्य आहेत
३) केवळ विधान क सत्य आहे
४) सर्व विधाने सत्य आहेत
१२) खालील तलाव व जिल्ह्यांच्या योग्य जोड्या लावा.
(a) आंदरा (i) परभणी
(b) आळंद (ii) वाशीम
(c) वारुळ (iii) पुणे
(d) पांगरी (iv) नांदेड
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
1) (i) (ii) (iii) (iv)
2) (ii) (iii) (i) (iv)
3) (iii) (i) (iv) (ii)
4) (iv) (ii) (i) (iii)
(६) महाराष्ट्रातील सागरी किनारपट्टी
* सागरी किनारपट्टीचा प्रदेश व बेटे - खाड्या, पुळण (बीचेस)
१) कोकणाची भौगोलिक वैशिष्ट्ये
२) खाड्या व बंदरे
३) समुद्रा किनारा व पुळणे
४) बेटे आणि सागरी किल्ले
५) सागरतटीय नियमन क्षेत्र
१) कोकणाची भौगोलिक वैशिष्ट्ये
१) महाराष्ट्रातील कोकणपट्टीची रुंदी सर्वसाधारणपणे ............. आहे.
१) ५२-६० कि.मी.
२) ४२-५० कि.मी.
३) ३२-४० कि.मी.
४) ६२-७० कि.मी.
२) महाराष्ट्र राज्यास ...... कि.मी. लांबीचा सागरी किनारा लाभला आहे.
१) ७२०
२) ७३०
३) ७४०
४) ७५०
३) कोकण किनारपट्टीची दक्षिणोत्तर लांबी सुमारे ...... कि.मी. आहे.
१) ७२०
२) ७००
३) ८५०
४) ८००
४) कोकणची उत्तर व दक्षिण सीमा अनुक्रमे ....... यांनी निश्‍चित केली आहे.
१) अचरा ते दमणगंगा नदी पर्यंंत
२) दमणगंगा ते तेरेखोल नदी पर्यंत
३) तानसा ते गाड नदी पर्यंत
४) वैतरणा ते तेरेखोल नदी पर्यंत
५) जोड्या लावा :
कॉलम I कॉलम II
ठिकाणे विशेष
अ) खंबातचे आखात i. खचलेला किनारा
ब) कोकण किनारा ii. अरुंद आणि सरळ किनारा
क) काकीनाडा iii. जुने संचयन
ड) पाल्कचा उपसागर iv. पर्ल फिशींग
पर्यायी उत्तरे :
a b c d
१) iii i iv ii
२) iii i ii iv
३) i iii ii iv
४) iv ii iii i
६) प्राकृतिक विविधतेमुळे कोकणचे कोणते दोन उपविभाग आहेत?
१) उत्तर व दक्षिण कोकण
२) खलाटी व वलाटी
३) मुंबई, ठाणे व रायगड
४) रत्नागिरी व सिंधुदुर्ग
७) प्राचीन ग्रंथामध्ये मुशक, आळूक, कुपक अशा नावे असलेला खालीलपैकी कोणता प्रदेश आहे?
१) कोकण
२) खानदेश
३) विदर्भ
४) मराठवाडा
८) खालील विभागांचा तुलनात्मक अभ्यास केला असता कोणत्या प्रदेशाची उंची क्रमशः पश्‍चिमेकडून पूर्वेकडे वाढते?
१) महाराष्ट्राचे पठार प्रदेश
२) कोकण प्रदेश
३) सातपुडा प्रदेश
४) गोदावरी नदीचे खोरे
९) खलाटीचा संबंध .........या प्राकृतिक रचनेशी येतो.
१) कोकणची किनारपट्टी
२) महाराष्ट्र पठार
३) पश्‍चिम घाट
४) सातपुडा पर्वत
१०) खलाटी हा शब्द खालीलपैकी कशाशी संबंधित आहे?
१) कोकण किनार्‍यावरील वाळूचे दांडे
२) कोकणचा पश्‍चिमेकडील सागर किनार्‍यालगतचा सखल भाग
३) कोकण किनार्‍यावरील पुळण
४) कोकणातील भाताचे शेत
११) कोकण विभागात पावसाचे प्रमाण घटत जाते.
१) उत्तरेकडून दक्षिणेकडे
२) दक्षिणेकडून उत्तरेकडे
३) पश्‍चिमेकडून पूर्वेकडे
४) वरीलपैकी एकही नाही
२) खाड्या व बंदरे
१) खालील खाड्यांचा कोणता क्रम उत्तरेकडून दक्षिणेकडे बरोबर आहे ?
१) वसई, जैतापूर, देवगड, जयगड
२) वसई, जयगड, जैतापूर, देवगड
३) वसई, जैतापूर, जयगड, देवगड
४) वसई, जयगड, देवगड, जैतापूर
२) योग्य जोड्या लावा.
(I) कोकणातील नद्या (II) खाड्या
a) सावित्री i) जयगड खाडी
b) वशिष्टी ii) वसाई खाडी
c) उल्हास iii) बाणकोट खाडी
d) शास्त्री iv) दाभोळ खाडी
(a) (b) (c) (d)
१) (ii) (iv) (i) (iii)
२) (i) (ii) (iv) (iii)
३) (iii) (iv) (ii) (i)
४) (iv) (i) (iii) (ii)
३) महाराष्ट्रातील खालील खाड्यांचा दक्षिणेकडून उत्तरेकडे योग्य क्रम लिहा.
१) तेरेखोल, विजयदुर्ग, दाभोळ, राजापुरी
२) दाभोळ, राजापुरी, तेरेखोल, विजयदुर्ग
३) विजयदुर्ग, दाभोळ, राजापुरी, तेरेखोल
४) राजापुरी, तेरेखोल, विजयदुर्ग, दाभोळ
४) खाली नमूद महाराष्ट्रातील खाड्या व नद्यांच्या योग्य जोड्या लावा.
खाडी नदी
a) मनोरी i) काजळी
b) भाट्ये ii) पाताळगंगा
c) जैतापूर iii) दहिसर
d) धरमतर iv) काजवी
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (iii) (ii) (iv)
२) (iii) (i) (iv) (ii)
३) (iv) (ii) (iii) (i)
४) (ii) (iv) (i) (iii)
५) महाराष्ट्रातील पश्‍चिम किनारपट्टीच्या स्थानानुसार दक्षिणेकडून उत्तरेकडे जाताना खाड्यांचा योग्य क्रम असलेला पर्याय निवडा.
१) धरमतर - दाभोळ - विजयदुर्ग - तेरेखोल
२) विजयदुर्ग - तेरेखोल - धरमतर - दाभोळ
३) तेरेखोल - विजयदुर्ग - दाभोळ - धरमतर
४) दाभोळ - तेरेखोल - धरमतर - विजयदुर्ग
६) धरमतरची खाडी खालीलपैकी कोणत्या नदीच्या मुखात आहे ?
१) उल्हास
२) आंबा
३) कुंडलिका
४) सावित्री
७) कोकणच्या दक्षिण सरहद्दीलगत ...... खाडी आहे.
१) वसई
२) तेरेखोल
३) दाभोळ
४) विजयदुर्ग
८) मुंबईच्या उत्तरेस खालीलपैकी कोणती खाडी आहे ?
१) धरमपूर
२) वसई
३) बाणकोट
४) कर्ती
९) चुकीची जोडी ओळखा.
१) उल्हास-वसई
२) काजवी-दाभोळ
३) सावित्री - बाणकोट
४) पाताळगंगा - धरमतर
१०) पूर्णगड खाडी ही ...... जिल्ह्यात आढळते.
१) सिंधुदुर्ग
२) रत्नागिरी
३) रायगड
४) ठाणे
११) बाणकोट ही खाडी महाराष्ट्रातील .............. या जिल्ह्यात आहे.
१) ठाणे
२) रत्नागिरी
३) रायगड
४) सिंधुदुर्ग
१२) खालीलपैकी कोणते बंदर रेती बंदर म्हणून प्रसिद्ध आहे?
१) मुंब्रा
२) मुरुड
३) श्रीवर्धन
४) देवगड
१३) ठाणे जिल्ह्यातील मासेमारी करणार्‍या केंद्राचा उत्तरे कडून दक्षिणेकडे खालील कोणता क्रम बरोबर आहे ?
१) अर्नाळा, दातिवार, सातपाटी, डहाणू
२) डहाणू, सातपाटी, दातिवार, अर्नाळा
३) दातिवार, अर्नाळा, डहाणू, सातपाटी
४) डहाणू, सातपाटी, दातिवार, अर्नाळा
३) समुद्रा किनारा व पुळणे
१) हरिहरेश्‍वर हे सुंदर ...... आहे.
१) किल्ला
२) थंड हवेचे ठिकाण
३) समुद्र किनारा
४) ऐतिहासिक ठिकाण
२) जोड्या जुळवून योग्य पर्याय शोधा :
जिल्हा बिचचे नाव
a) सिंधुदुर्ग i) हर्णे, हेदवी,जयगड,वेळणेश्‍वर
b) रायगड ii) गिरगाव, जुहू, वर्सोवा
c) रत्नागिरी iii) वेंगुर्ला, शिरोडा, देवबाग
d) मुंबई iv) किहिम, हरिहरेश्‍वर
पर्यायी उत्तरे -
(a) (b) (c) (d)
१) (iii) (iv) (i) (ii)
२) (iii) (i) (ii) (iv)
३) (iv) (iii) (ii) (i)
४) (i) (iv) (iii) (ii)
३) महाराष्ट्राची किनारपट्टी ............. म्हणून ओळखली जाते.
१) कारवार किनारा
२) मलबार किनारा
३) कोकण किनारा
४) उत्कल किनारा
४) जोड्या लावा :
स्तंभ - I (पुळण) स्तंभ - II (जिल्हे)
a) उभादांडा i) ठाणे
b) नंदगाव ii) रायगड
c) मारवे iii) मुंबई
d) सातपाटी iv) सिंधुदुर्ग
पर्यायी उत्तरे :
(a) (b) (c) (d)
१) (iv) (ii) (iii) (i)
२) (i) (iii) (iv) (ii)
३) (iv) (ii) (i) (iii)
४) (iv) (i) (iii) (ii)
४) बेटे आणि सागरी किल्ले
१) बेटे आणि त्यांची स्थाने यांच्या जोड्या जुळवून खालील पर्यायांपैकी योग्य पर्याय शोधा :
बेटे स्थान
a) खांदेरी - उंदेरी i) उरण तालुका
b) घारापुरी ii) अलिबाग
c) कुरटे iii) जंजिरा किल्ला/पद्म दुर्ग
d) कासा iv) माळवण
(a) (b) (c) (d)
१) (i) (ii) (iii) (iv)
२) (ii) (iv) (i) (iii)
३) (ii) (i) (iv) (iii)
४) (iv) (ii) (i) (iii)
२) अरबी समुद्रातील खालील बेटे उत्तरेकडून दक्षिणेकडे या क्रमाने मांडा ः
१) घारापुरी बेट
२) कुरटे बेट
३) उंदेरी बेट
४) जंजिरा
३) महाराष्ट्रातील खालील सागरी किल्ले दक्षिणेकडून-उत्तरेकडे क्रमाने लावा.
१) विजयदुर्ग, जंजिरा, सिंधुदुर्ग
२) जंजिरा, सिंधुदुर्ग, विजयदुर्ग
३) सिंधुदुर्ग, विजयदुर्ग, जंजिरा
४) सिंधुदुर्ग, जंजिरा, विजयदुर्ग
४) पुढीलपैकी कोणते/ती विधान/ने योग्य आहे?त?
a) मालवण जवळील खांदेरी बेटावर सिंधुदुर्ग हा किल्ला आहे.
b) एलिफंटा लेणी उंदेरी बेटावर आढळतात.
पर्यायी उत्तरे :
१) केवळ (a) योग्य आहे
२) केवळ (b) योग्य आहे
३) (a), व (b) दोन्ही योग्य आहेत
४) (a) व (b) अयोग्य आहे
५) खालीलपैकी कोणते/कोणती विधान/विधाने बरोबर नाही/नाहीत?
अ) सुवर्णदुर्ग हा सागरी किल्ला आहे.
ब) कळसुबाई शिखराची उंची १६४६ मी. आहे.
क) वैतरणा नदी पूर्व वाहिनी आहे.
पर्यायी उत्तरे :
१) (अ)
२) (अ), (ब)
३) (क)
४) (ब), (क)
६) ....... या किल्ल्याला ब्रिटिश लोक पूर्वेकडील जिब्राल्टर म्हणत असत.
१) जंजीरा
२) कर्नाळा
३) रायगड
४) लिंगाणा
५) सागरतटीय नियमन क्षेत्र
१) सागरतटीय नियमन क्षेत्र अधिसूचना २०११ नुसार कोणते क्षेत्र संरक्षण व संवर्धन करण्यास निश्‍चित केले आहे?
a) ओहोटी रेषेपासून जमिनीकडे ५०० मीटर
b) भरती रेषेपासून समुद्राकडे १२ नाविक मैल
c) ओहोटी रेषेपासून समुद्राकडे १२ नाविक मैल
d) भरती रेषेपासून समुद्राकडे १२ नाविक मैल
१) (b) आणि (d)
२) (a) आणि (c)
३) (a) आणि (d)
४) (b) आणि (c)
२) मुंबई कोणत्या समुद्र किनारी नियम क्षेत्रात येते ?
१) फक्त I
२) I आणि II
३) III आणि IV
४) फक्त IV
३) किनारा नियमन क्षेत्र अधिसूचना ही किनारी प्रदेशाच्या पर्यावरण संरक्षणासाठी काढलेली आहे. अंदमान आणि निकोबार द्वीप समूहासाठी कोणती किनारा नियमन क्षेत्र अधिसूचना लागू आहे?
१) किनारा नियमन क्षेत्र अधिसूचना-I
२) किनारा नियमन क्षेत्र अधिसूचना-II
३) किनारा नियमन क्षेत्र अधिसूचना-III
४) किनारा नियमन क्षेत्र अधिसूचना-IV
४) भारत सरकारने सागरी किनारा नियम विभागाच्या (C.R.Z.) प्रादेशिक सिमांकनामधून खालीलपैकी कुठले क्षेत्र वगळले आहे?
a) मुंबई व मुंबई परिसरातील बेटे
b) अंदमान - निकोबार आणि लक्षद्विपीय बेटे
c) भारताचा पूर्व किनारी प्रदेश
d) मलबार किनारी प्रदेश
पर्यायी उत्तरे :
१) (a) आणि (b)
२) फक्त (b)
३) फक्त (c)
४) (c) आणि (d)
५) “सी आर झेड” म्हणजे काय ?
१) कोस्टल रिव्हीजन झोन
२) कोस्टल रेग्युलेशन झोन
३) सिटी रिक्लेमेशन झोन
४) कोस्टल रिइनफोर्समेंट झोन
६) किनारपट्टी नियमन क्षेत्रासाठीच्या दि. ६ जानेवारी २०११ च्या अधिसूचनेनुसार, सी.आर.झेड.-III क्षेत्रात
१) फक्त अस्तित्वातील रस्त्याचे जमिनीच्या बाजूस इमारत बांधकाम अनुज्ञेय होईल.
२) अस्तित्वातील रस्त्याचे जमिनीच्या बाजूस किंवा अस्तित्वातील अधिकृत बांधकामाचे जमिनीच्या बाजूस इमारत बांधकाम अनुज्ञेय होईल.
३) फक्त अस्तित्वातील अधिकृत बांधकामाचे जमिनीच्या बाजूस इमारत बांधकाम अनुज्ञेय होईल.
४) उच्चतम भरती रेषेपासून २०० ते ५०० मी. क्षेत्रातील पारंपारिक अधिकार व नेहमीचा वापर यांच्या कक्षेत येणार्‍या क्षेत्रात, काही शर्तींना अधीन राहून जमिनीच्या बाजूस इमारत बांधकाम अनुज्ञेय होईल.
७) किनारी नियामक क्षेत्र-२ नुसार खालीलपैकी कोणत्या कार्यास परवानगी आहे?
१) क्षेत्रात सर्वत्र घरांना परवानगी आहे.
२) नि:क्षारीकरण करण्यासाठी यंत्रसंच
३) कोणत्याही मालाची साठवण
४) वरील
८) खालील विधानांवर विचार करा :
a) समुद्रतट - भरतीच्या पाठ्याची कमाल मर्यादा व ओहटीच्या पाण्याची किमान मर्यादा यातील भाग.
b) अपतट - ओहटीच्या किमान मर्यादेपलीकडील समुद्राच्या दिशेकडेच्या खंडात उताराचा उथळ भाग.
c) अग्रतट - ओहटीच्या किमान मर्यादेपासून भरतीच्या सरासरी मर्यादेपर्यंतचा भाग.
d) पश्‍च तट - भरतीच्या सरासरी मर्यादेपासून किनार्‍यावरील समुद्रकड्यांचा पायथ्यापर्यंतचा भाग.
पर्यायी उत्तरे :
१) (a) आणि (b) बरोबर
२) (a),(b) आणि (c) बरोबर
३) (b),(c) आणि (d) बरोबर
४) (a),(b),(c) आणि (d)बरोबर
९) किनारी नियामक क्षेत्र-२ नुसार खालीलपैकी कोणत्या कार्यास परवानगी आहे?
१) क्षेत्रात सर्वत्र घरांना परवानगी आहे.
२) नि:क्षारीकरण करण्यासाठी यंत्रसंच
३) कोणत्याही मालाची साठवण
४) वरील एकही नाही
उत्तरे : प्रश्‍नमंजुषा (१७१)
(१) महाराष्ट्र राज्याची प्राकृतिक रचना
१) स्थान आणि विस्तार
२) सीमावर्ती भाग
३) प्राकृतिक विभाग
१-१
२-३
३-४
४-२
५-१
१) स्थान आणि विस्तार
१-१
२-२
३-४
४-३
५-१
६-४
७-३
८-३
९-३
१०-१
११-१
१२-४
१३-१
२) सीमावर्ती भाग
१-२
२-१
३-३
४-२
५-१
६-३
७-४
८-४
३) प्राकृतिक विभाग
१-४
२-२
३-२
४-३
५-४
६-१
७-१
(२) महाराष्ट्रातील नैसर्गिक भूदृश्ये
* महाराष्ट्रातील नैसर्गिक भूदृश्ये/भूमीस्वरूपे/भूरुपीकीय वैशिष्ट्ये - खडक, टेकड्या, कटक
१) भूमीस्वरूपे
२) खडक
१) भूमीस्वरूपे
१-३
२-३
३-१
४-१
५-३
६-३
७-२
२) खडक
१-१
२-१
३-३
४-२
५-३
६-४
७-२
८-२
९-४
१०-४
(३) महाराष्ट्रातील पर्वत व डोंगर
* पर्वत व डोंगर -प्रकार व विस्तार, पर्वतरांगा व शिखरे
१) पर्वतांचे प्रकार व विस्तार
२) पर्वतरांगा व शिखर
३) खिंड आणि घाट
४) नदी खोरे आणि डोंगर
१) पर्वतांचे प्रकार व विस्तार
१-४
२-३
२) पर्वतरांगा व शिखर
१-२
२-३
३-३
४-२
५-२
६-२
७-२
८-४
९-१
१०-१
११-३
१२-४
१३-३
१४-२
१५-२
१६-३
१७-३
१८-१
१९-२
२०-३
२१-२
२२-२
२३-३
२४-२
२५-३
२६-४
२७-३
२८-१
२९-३
३०-२
३१-२
३२-२
३३-२
३४-२
३५-३
३६-२
३७-२
३८-२
३९-३
४०-३
४१-१
४२-१
४३-२
४४-२
४५-१
४६-३
४७-३
३) खिंड आणि घाट
१-३
२-१
३-१
४-१
५-१
६-१
७-४
८-१
९-१
१०-३
११-२
१२-१
१३-२
१४-२
१५-४
१६-३
१७-३
१८-२
४) नदी खोरे आणि डोंगररांगा
१-२
२-३
३-२
४-२
५-१
६-४
७-३
८-४
९-२
१०-२
११-३
१२-४
१३-३
१४-४
१५-१
१६-४
१७-१
१८-३
१९-१
(४) महाराष्ट्रातील पठारी प्रदेश
१-१
२-१
३-२
४-१
५-१
६-२
७-४
८-१
९-४
१०-१
११-३
१२-१
१३-१
(५) महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली
* नदीप्रणाली -उगमस्थान व उपनद्या, कुंभगर्ता (रांजण खळगे), धबधबे, उष्ण पाण्याचे झरे, नदीकाठावरील शहरे, जलविद्युत प्रकल्प, धरणे व जलसिंचन योजना, तलाव व सरोवरे
१) महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली
१. गोदावरी - वैनगंगा खोरे
२. कृष्णा - भीमा खोरे
३. तापी - नर्मदा खोरे
४. कोकणातील नद्या
२) नद्यांचे उगमस्थान व उपनद्या
३) कुंभगर्ता (रांजण खळगे) व धबधबे
४) उष्ण पाण्याचे झरे
५) नदीकाठावरील शहरे
६) जलविद्युत प्रकल्प
७) धरणे व जलसिंचन योजना
८) तलाव व सरोवरे
(१) महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली
१. गोदावरी - वैनगंगा खोरे
१-३
२-१
३-४
४-१
५-१
६-२
७-१
८-४
९-४
१०-४
११-२
१२-३
१३-२
१४-१
१५-४
१६-२
१७-४
१८-४
१९-४
२०-१
२१-२
२२-४
२३-४
२४-२
२. कृष्णा - भीमा खोरे
१-४
२-३
३-४
४-१
५-३
६-२
७-३
८-३
९-४
१०-२
११-३
१२-२
१३-२
३. तापी - नर्मदा खोरे
१-४
२-३
३-४
४-३
५-१
६-४
७-१
८-१
४. कोकणातील नद्या
१-१
२-१
३-२
४-२
५-३
६-४
७-१
८-१
९-३
१०-३
११-४
१२-२
१३-१
१४-२
(२) नद्यांचे उगमस्थान व उपनद्या
१-३
२-२
३-३
४-२
५-१
६-२
७-१
८-१
९-१
१०-१
११-३
१२-३
१३-३
१४-१
१५-२
१६-१
१७-१
१८-४
१९-३
२०-१
२१-३
२२-२
२३-३
२४-१
२५-४
२६-४
२७-१)
२८-३
२९-१
३०-४
३१-२
(३) धबधबे व कुंभगर्ता (रांजण खळगे)
१-२
२-४
३-३
४-२
५-२
६-४
(४) उष्ण पाण्याचे झरे
१-१
२-२
३-४
४-१
५-४
(५) नदीकाठावरील शहरे
१-४
२-४
३-३
४-१
५-३
६-१
७-१
८-४
९-२
१०-४
(६) जलविद्युत प्रकल्प
१-४
२-४
३-२
४-२
५-२
६-३
७-३
८-३
९-१
१०-४
११-१
(७) धरणे व जलसिंचन योजना
१-१
२-१
३-४
४-२
५-१
६-२
७-२
८-३
९-१
१०-३
११-३
१२-३
१३-२
१४-४
१५-१
१६-२
१७-१
१८-२
१९-१
२०-४
२१-४
२२-१
२३-३
२४-४
२५-४
२६-२
२७-३
२८-३
२९-१
(८) तलाव व सरोवरे
१-२
२-४
३-२
४-२
५-१
६-३
७-२
८-१
९-२
१०-४
११-४
१२-३
(६) महाराष्ट्रातील सागरी किनारपट्टी
* सागरी किनारपट्टीचा प्रदेश व बेटे - खाड्या, पुळण (बीचेस)
१) कोकणाची भौगोलिक वैशिष्ट्ये
२) खाड्या व बंदरे
३) समुद्रा किनारा व पुळणे
४) बेटे आणि सागरी किल्ले
५) सागरतटीय नियमन क्षेत्र
१) कोकणाची भौगोलिक वैशिष्ट्ये
१-१
२-१
३-१
४-२
५-२
६-२
७-१
८-२
९-१
१०-२
११-२
२) खाड्या व बंदरे
१-२
२-३
३-१
४-२
५-३
६-२
७-२
८-२
९-२
१०-२
११-२
१२-१
१३-२
३) समुद्रा किनारा व पुळणे
१-३
२-१
३-३
४-१
४) बेटे आणि सागरी किल्ले
१-३
२-
३-३
४-४
५-३
६-३
५) सागरतटीय नियमन क्षेत्र
१-४
२-२
३-४
४-२
५-२
६-४
७-२
८-४
९-२
.jpg)
